Kitab new indd
Yüklə 2,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ABBREVİATUTALAR
5 MÜQƏDDİMƏ Azərbaycanda uro-nefrologiyanın inkişafı ulu öndərimiz Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Onun təşəbbüsü və böyük qayğısı nəticəsində respublikamızda bütün sahələrdə, o cümlədən – iqtisadiyyatda, təhsildə, elmdə, mədəniyyətdə, incəsənətdə yüksəliş ilə yanaşı, səhiyyənin inkişaf etməsində də öz əksini tapmışdır. Məhz böyük rəhbərin uzaqgörənliyi sayəsində Azərbaycanda XX əsrin üçüncü qərinəsində keçmiş SSRİ-də ilk dəfə analoqu olmayan ixtisaslaşdırılmış və uro- nefrologiyanın bütün sahələrinı özündə birləşdirən Respublika Kliniki Uroloji Xəstəxanası təşkil olundu və bu xəstəxananın tərkibində, 1969-cu ildə Hemodializ və Böyrəkköçürmə şöbəsi (Böyrək Mərkəzi) yaradıldı. Mərkəz o dövrün ən müasir “süni böyrək” cihazları ilə və müvafi q avadanlıqlarla təchiz olundu. Bütün bunların sayəsində Azərbaycanın Böyrək Mərkəzində 1970–ci ildə hemodializ və 1971– ci ildə, bütün Yaxın Şərqdə ilk dəfə, o dövrün ən böyük nailiyyəti olan böyrəkköçürmə əməliyyatları aparıldı. Xroniki böyrək çatışmazlığı bu gün də bütün dünya səhiyyəsinin ən böyük problemlərindən biridir. İnkişaf etmiş ölkələrin əhalisinin təxminən 0,05% xroniki böyrək çatışmazlığına görə böyrək əvəzedici terapiya alırlar. Bu insanların əksəriyyəti gənc yaşda, həyatlarının çiçəkləndiyi dövründə olduqları üçün məsələ tibbdən çox, sosial ploblem kimi cəmiyyətin qarşısında durur. Bütün dünyada olduğu kimi, Azərbaycanda da statistikaya görə hər il 1 mln. əhali sayına görə 200–300-dən artıq insan XBÇ-nin terminal mərhələsinə yetişir. Bu xəstəliyin ən effektiv və müasir müalicə üsulları böyrək əvəzedici terapiya: proqram hemodializi və (və yaxud) böyrək transplantasiyasıdır. Bu problemin respublikamız üçün vacibliyinin nəticəsi olaraq Azərbaycan Respublikası Dövlət Proqramı qəbul edilmiş və proqramın həyata keçirilməsi üçün dövlət tərəfi ndən 80 mln. manatdan çox vəsait ayrılmışdır. Problemin vacibliyi öz təsdiqini həm də möhtərəm prezidentimiz İlham Əliyevin təşəbbüsü və göstərişi ilə bütün regionlarda yaradılan Diaqnostika Mərkəzlərinin nəzdində 6 hemodializ şöbələrinin mövcudluğudur. Bütün bunların sayəsində artıq Bakı şəhəri və regionlarda 25 hemodializ mərkəzləri açılmış, 1600 xəstə dövlət hesabına proqram hemodializi və lazım olan dərman vəsaiti ilə təmin olunur və bu proses davam etdirilir. Bunlarla yanaşı, problemin həlli istiqamətində daha geniş tədbirlər yerinə yetirilir və görülən işlər sırasında Azərbaycan Respublikasının prezidenti İlham Əliyevin “Respublika Kliniki Uroloji Xəstəxanasında müasir böyrəkköçürmə mərkəzinin yaradılması ilə bağlı bəzi tədbirlər haqqında” (21 sentyabr 2007-ci il) sərəncamına əsasən xəstəxana təmir olunaraq, lazımı müasir avadanlıqlarla təchiz edilmiş proqram hemodializi və böyrəkköçürmə əməliyyatlarının aparılması üçün nəzərdə tutulmuşdur. Qeyd olunan problemin həllini Azərbaycan Səhiyyə Nazirliyi öz qarşısında prioritet məsələlər sırasına qoyaraq bu istiqamətdə intensiv fəaliyyət göstərir. Lazımi təşkilati işlərlə yanaşı, dializ şöbələrin fəaliyyətini praktiki qurmaq üçün vacibi məsələlər kimi yüksək ixtisaslı kadrların hazırlanması daim həyata keçirilir. Hazırda böyrək çatışmazlığının müalicəsində 120-dən artıq həkim-nefroloq iştirak etsə də onların rəhbərlik kimi istifadə etməyə Azərbaycan dilində lazımı metodiki və praktiki vəsaitlərinin olmaması nəzərə alınaraq bu monoqrafi ya hazırlanmışdır. Respublikamızda hemodializi ilk dəfə tətbiq etməklə və onun inkişafı üçün çalışaraq, 40 ildən artıq praktik təcrübəmizə əsaslanmaqla hazırlanan vəsait lazımi vaxtında və tələb olunan məqamında yazılmışdır. Nefroloqlar üçün stolüstü rəhbərlik kimi nəzərdə tutulan kitab terapevtlər, kardioloqlar, endokrinoloqlar, reanimatoloqlar, cərrahlar, uroloqlar, Tibb Universiteti tələbələri, elmi işçilər üçün də, şübhəsiz, çox gərəkli ola bılər. Hər hansı təklif və məsləhətə görə bütün mütəxəssislərə əvvəlcədən minnətdarlıqlarımızı bildirir və böyük məmnunluqla bəyan edirik ki, dəyərli fi kirlərin hamısı sonrakı nəşrlərdə nəzərə alınacadır.
7 ABBREVİATUTALAR ADF
adenozin difosfat AH arterial hipertoniya ASL aşağı sıxlıqlı lipoproteidlər AZP azzülallı pəhriz BXX böyrəyin xroniki xəstəliyi CRP C reactire proteine (C reaktiv zülal) ÇASL
cox aşağı sıxlıqlı lipoproteidlər DAPD daimi ambulator periton dializi
DX dializ xəstələri DQH dövredən qanın həcmi DSPS daimi siklik periton dializi DÜÇ durğun ürək çatışmazlığı EDTA etilendiamintetrasirkə turşusu HD hemodializ HX hemodializ xəstələri HXMH hüceyrə xarici mayenin həcmi HİV
insan immunodefi sit virusu HK həyatın keyfi yyəti HS hemosorbsiya HTV hissəvi tromboplastin vaxtı XBÇ xroniki böyrək çatışmazlığı XTN xroniki transplantasion nefropatiya XÜÇ
xroniki ürək çatışmazlığı KKB
kalsium kanal blokatorları KMKM
kiçik molekul kütləli maddələr
KRS kardiorenal sindrom LAV laxtalanmanın aktivləşmə vaxtı MARS
molekulyar absorbsion resirkulyar sistem MBT mədə-bağırsaq traktı NUF natriuretik faktor OAT orta arterial təzyiq PCR proteine catabolic rate (zülal katabolizmi dərəcəsi) PF plazmaferez PTH paratiroid hormon RAAS renin-angiotenzin-aldosteron sistemi RAS
renin-angiotenzin sistemi SMH sol mədəciyin hipertrofi yası TXBÇ terminal xroniki böyrək çatışmazlığı TMT
transmembran təzyiq UBŞ
ultrabənövşəyi şua ÜDS
ürək-damar sistemi ÜİX
ürəyin işemik xəstəliyi ÜPM
ümumi periferik müqavimət ÜVT
ürək vurğuların tezliyi
Yüklə 2,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|