Kizilay belgeleri IŞIĞinda
Yüklə 6,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
3
3 yerleşmek isteyenlere müsaade edilir. Eşitlik esasına bağlı olarak ırk ayrımı ve adaletsizliği önleyen Türk yönetimine karşı 1877 Nisan’ında Türk-Rus savaşının başlamasıyla beraber “balayı dönemi” biter ve Ortodokslar Türk yönetiminden şikâyetçi olmaya başlarlar ve İngiltere Başbakanı’nın İngiliz Konsolos aracılığıyla bir soruşturma başlatmasını isterler. Asılsız çıkan iddialara rağmen Kıbrıs adasının İngiltere’ye geçişi de böylece hızlanmış olur. 3 Mart 1878 tarihinde imzalanan Ayastefanos (Yeşilköy) Antlaşması sonrasında Rusların ilerlemesini önlemek maksadıyla İngiltere, Osmanlı Devleti’ne yardım talebinde bulunur. 11 Ayastefanos Antlaşması’nın Türklerin lehine ve çıkarlarına uygun hale getirilmesine çalışacağını belirterek Kıbrıs’ın yönetiminin geçici olarak kendisine devredilmesini ister. 12 4 Haziran 1878’de Hariciye Nazırı Safvet Paşa ve İngiliz Elçisi Ostan Henry Layard arasında Yıldız Sarayı’nda iki maddelik nihai antlaşma imzalanır 13 ve yıllık 92.986 Sterlin icar karşılığında Kıbrıs adası İngiltere’ye verilir. Ancak İngilizler bu parayı da Kıbrıs’tan toplayıp öderler. 14 Birinci Dünya Savaşı’nın patlak verdiği dönemde ve daha sonrasında Kıbrıs Türk toplumu için yeni bir kimlik arayışı başlar. O güne kadar İngiliz yönetimince hiç bir hak veya imtiyaz verilmeyen ada Türkleri adanın 1914 yılında İngiltere tarafından ilhak edilmesi ve Osmanlı İmparatorluğunun Birinci Dünya Savaşı’ndan yenilgiyle çıkması üzerine doğal olarak bütün dikkatini Anadolu’daki Kurtuluş Savaşı’na yöneltir. Bu dönem aynı zamanda Anadolu’da Mustafa Kemal önderliğinde başlatılan kurtuluş mücadelesinin Kıbrıs’ta daha çok yer ve önem bulduğu bir dönemdir. Savaşın yoğun olarak devam ettiği bu dönemde kandırılarak ve zorla cepheye sürülerek Anadolu’da savaşmaya zorlanan pek çok Kıbrıslı Türk bunu reddederek Türk askerinin saflarına katılır. Ekim 1916’dan itibaren özellikle Çanakkale cephesinde esir alınan Türk
11 Colin Thubron, Journey Into Cyprus, Middlesex, 1986, s.217 12 Uluslararası İlişkiler Ajansı, a.g.e., s. 24. 13 Achille Emilianides, Histoire De Cyprus, Paris, 1963, s.90. 14 Salahi R. Sonyel, ”İngiltere Dışişleri Bakanlığı Belgelerine Göre: Osmanlı Padişahı Abdülhamit 48 Saat İçinde Kıbrıs’ı İngilizlere Nasıl Kiraladı?” ,Belleten, Cilt XLII, Sayı 165-168, Ankara, 1978, s.741. 4
4 askerleri, Gazi Mağusa’nın Karakol esir kampına getirilirler. Esirlerin sayısı ilk etapta 215 olmasına rağmen, bu kampa 1923 yılına kadar 10.000’den fazla esir getirilir. 15
Esir kampının emniyeti ve güvenliği önce Kraliyet Manchester ve Liverpool Alayı tarafından ortaklaşa sağlanırken 16 savaşın uzaması ve çeşitli cephelerden getirilen Türk askerlerinin sayısının artmasıyla güvenlik için Ermeni kampındaki Ermenilerden de istifade yoluna gidilir. Türk esirler arasında birkaç başçavuş haricinde İngilizler için “özellik arz eden esir” 17 yoktur. Osmanlı saflarında çarpışırken esir düşen Suriyeliler ve Iraklı Araplar ile Ermeniler de bu kampa getirilmelerine rağmen, kamptaki zor şartlardan kurtulmak isteyen veya yapılan propaganda sonucu kandırılanlar İngiliz kampından ayrılarak Ermeni kamplarına getirilirler. 18
Bu dönemde İngiltere’nin adada Çanakkale savaş esirleri için bir kamp açmasının hemen ardından Fransa’ya sağladığı inanılmaz lojistik destek ve onay sonrasında özellikle 30 Ekim 1918 Mondros Mütarekesi’nin hemen ardından Çukurova bölgesini işgal edecek Fransız güçleri içinde yer alan Ermenilerin eğitilip yetiştirildikleri Ermeni Doğu Lejyonu da aynı bölgede faaliyete geçer. Fransa, büyük bir petrol savaşına hazırlanırken bunu gerçekleştirebilmek için İngilizler gibi Ermenileri kullanmaktan çekinmez. 19 “Ermenilerden yararlanma programı uzun vadeli ve sabır isteyen bir iştir... Bilinmesi gereken şey sonradan toplanacak meyvenin bugünkü zahmete değer olduğudur.” 20 fikrinden hareketle Fransızlar Kıbrıs’ta Ermeniler için gizli terör kampları kurarlar. 21 İngilizlerin müsaadesiyle Mağusa’nın 24 kilometre kuzeyinde deniz kıyısında, meskenin olmadığı, su kuyuları bulunan yer seçilir. 22
15 Genelkurmay ATASE Arşivi, Klasör 2680, Dosya.210, F.1-3, 24 16 Kıbrıs Türk Milli Arşivi (KTMA), Dosya 539, Belge 30 17 ATASE, K.3435, D.14, F.26-2 18 ATASE, K. 2680, D. 210, F. 1-31 19 H. Erdoğan Cengiz, Ermeni Komitelerinin A’mal ve Harekât-ı İhtilaliyesi, Ankara, 1983, s. 327. 20 Can Kapyalı, a.g.e., s. 108 21 “...Adada bir iki bin İngiliz askeri Mağusa’da kal’a dışarısında şehrin irakında ağaçlık civarında çadırlardadır. Mağusa şimalinde iki saat mesafede Boğaz’da ve Monarga köyünde yine çadırlarda dört bin kadar Ermeni askeri var, talim yapıyorlar.” ATASE, K. 2680, D. 210, F. 1-31 22 ATASE, K.2680, D.210, F.1-37, 1-59, 1-60, 1-61, 1-62, 1-63, 1-64, 1-65 Yüklə 6,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|