Könül qasimova 1317. 02046 bakü-2017 azerbaycan devlet iKTİsat universitesi

2.2 1991-1994 Yılları Arasında Azerbaycan Medyasında Siyasi Haberler

Komunist gazetesi 10 Mart 1991 tarihli sayısında basılan haberde Almanyanın o dönemki dışişleri bakanı Kenşerin tutumu mercek altına alınmış ve “ Kenşerin Garip Mantığı” başlığıyla yayımlanmıştır. Habere göre, Almanya Federal Cumhuriyeti dışişleri bakanı A. D. Kenşer Batı Berlin radyosuna yaptığı açıklamada Sovyet İtiifakınıın orta menzilli raket-füze silahlarını çıkarması gerektiğini belirtmiştir.

Bonn dişişleri bakanının tutumu çok gariptir. Şöyle ki, bu yaklaşımdan anlaşılan Batı Avrupada orta menzilli sovyet roketlerinin mükabilinde hiç bir şeyin olmamasıdır.



Komunist gazetesi 2 Nisan 1991 tarihli sayısında “ Doğulu Almanların şikayetleri ve ümitleri” başlığıyla haber yayınlanmıştır. Bu habere göre, Almanyanın birleşmesinden altı ay sonra eski ADC vatandaşlarının %84-ü h. Kol hükümetinin seçimlerden önceki vaatlerini yerine getirmediğini belirtmiştirler.²⁷

Doğu Almanya vatandaşlarının şikayetleri tamamile haklı bir zemine dayanmaktadır. Geçen yıl eski ADC-de üretimin miktarı %50 oarnında azalmıştır. İşsizlik için olan statistikler ise üç milyonu göstermiştir. Bu dönemde Doğu Almanyada yaşayan yaşlı insanların her üçünden biri işsizdir. Toprak ve komünler maliye iflasının eşiğinde olmuştur.

Hükumetin yeni federal topraklarındaki zorlu problemleri Şansöyle h. Kol kendisi de ilk olarak ADC-nin 40 yıl içersinde mevcut olan sosyal ekonominin “iç kusurları” ile anlatmıştır.

Gazetelerin bildirdiğine göre, merkezleşdirilmiş iktisadiyatın piyasa ekonomisine geçmesi kendiliğinden yaşam düzeyini yükseltmeyecektir. Bunun için zaman, yüksek emek ve sabır gereklidir.

Azerbaycan gazetesinin 27 Mayıs 1991 tarihli sayısında Almanyayla ilgili haber yer almıştır. Şöyle ki, hükumette olmayan bazı Doğu Avrupa komunist partileri Avrupa güvenlik ve işbirliği toplantılarında gayriresmi teşkilatların üyelerini temsil etmişlerdir. Baltik cumhuriyetlerinde ve eski Doğu Almanya komunistleri barış ve insan hakları uğrunda mücadelede faşist teşkilatlarıyla birleşmişdirler. Frankfurtta yerleşen insan hakları uğrunda uluslararası cemiyet komunist partilerin gayriresmi teşkilatlardaki katılımlarına karşı kendi itirazını bildirmiştir. ²⁸

Komunist gazetesi 21 Mayıs 1991 tarihli sayısında Azerbaycan devlet başkanının alman topraklarına yaptığı ziyaret konu olarak ele alınmıştır.

Halk gazetesi 8 Ağustos 1992 tarihli sayısında “ Büyük diyaloğun başlangıcı” başlıklı haber yayımlamıştır. Bu habere göre, Almanyanın üst düzey yetkili kişileri Azerbaycana ziyaret gerçekleştirmişdirler. Gelen misafirler Baküye “ boş elle” gelmemiş, tarifeler paketini de getirmişdirler. Bu teklifler demokratik devlet kurmakta ve planlı ekonomiden piyasa ekonomisine geçişi gerçekleştirme hususunda Azerbaycana kendi tecrübesini edinmekte yardım edecektir şeklinde belirtilmiştir. Aynı zamanda Almanyadan gelen misafirler projelerin gerçekleştirilmesi için maliye yardımı ayırmaya, bu meblağın uluslararası teşkilatlar ve Avrupa Birliği tarafından verilmesi için dilekçelerin oluşturulmasına yardım edeceklerini de belirtmiştirler. Senatorun fikrine göre, bu tarafların ilgisini artıracak ve karşılıklı şekilde faydalı sazişler imzalamak için tutarlı zemin oluşturacaktır.

İşbirliğinin ilkin aşamasında yapılacak olan ekonominin idare olunmasının ve onun hiyerarşisinin yeniden teşkili, Bakü limanının ve onun altyapısının modernleştirilmesidir. Alman uzmanlarının tekliflerinde ekolojik durumla ilgili hususlar önemle vurgulanmaktadır. Bu doğrultuda da misafirlerin seferleri zamanı gittikleri şirketler arasında “Nefteko” Azerbaycan-Almanya birge teşkilatının olması da tesadüf değildir.

Ülkede ilk ortaklık esasında yönetilen şirketlerden olan “Nefteko” nispi olarak kısa bir süre içinde daha perspektifli ve sabit müessiseler sırasında kendine yer edinebilmiştir.

Almanyanın federal hükümeti eski SSCB cumhuriyetlerine teknik ve mali yardım göstermek için 1992 senesinde 300, 1993te ise 400 milyon alman markası ayırmıştır. Belirtilen yardımın önemli bir kısmının Azerbaycana verilmesinde yardımcı olacağını belirtmiştir Bremen hükümeti.

Halk gazetesi 26 Mart 1992 senesindeki sayısında Kenşerle ilgili bir köşe yazısına yer verilmiştir. “Kenşerin Karabağa kara mektubu. Ermenilere” başlığıyla yayımlanmıştır.²⁹



Kenşerle ilgili bir yazı da Azerbaycan gazetesi 15 Mayıs 1993 tarihli S.da yayınlanmıştır. Almanya Federal Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Kenşer Dağlık Karabağdaki krizi ortadan kaldırmak için AGİT-in reformlarından daha verimli bir şekilde faydalanmak gerekir. Aynı zamanda, bu tür krizlerin çözümü ve oluşmasını engellemek için AGİT-in kararları yeterli değildir. Almanya-Fransa görüşünün katılanları bu kuruluşun barış ve arbitraj üzere özel organlar yaratmak fikrini kabul etseler, bu alanda belli ilerlemeler görülebilirdi. Bu organların kararları zorunlu yürürlülük kazanmalıdır diye belirtilmektedir. Rusya ve ABD mutlaka üye olmalıdırlar çünkü bu durum belirtilen organların nüfuzunu artıracaktır. Almanya tarafı AGİT-in barışı koruma kuvvetlerini yaratmasını teklif etmiştir. H. D. Kenşerin belirttiğine göre AGİT-in “mavi kalkanlar”dan oluşan bölmeleri Dağlık Karabağda kriz çıkaran tarafların problemlerinin halli yolunu bulması için insiyatifte bulunabilirler.

Halk gazetesi 21 Şubat1992 senesindeki sayında Almanya Federal Cumhuriyeti Başkanı Rihard Fon A. H. Mütellibovun adına Almanya Federal Cumhuriyetinin başkanından mektup gönderilmiştir. Mektupda, Almanyanın Azerbaycan Cumhuriyetini bağımsız devlet olarak tanıması hususu belirtilmektedir.

Mektupta, “Ülkelerimiz demokratik ve hukuki devlet kuruculuğu yolu ile giderek kendi bağımsızlıklarını kazanmıştır. Azerbaycan Cumhuriyeti bundan sonra da insan hakları ve azınlık haklarını teminat altına alacağına inanmaktayız.” Şeklinde fikir beyanında bulunulmuş ve Azerbaycanın BM`in yükümlülüklerine uyması, Helsinki yekun aktına katılması hususu vurgulanmıştır. Kriz çıkarabilecek meseleleri zor kullanmayarak, hukuki değerleri göz önünde bulundururarak çözüm bulması gerektiği de ilaveten belirtilmiştir.³⁰

Mektubun diğer kısmında ise bildirilmiştir ki, Almanya Federal Cumhuriyeti Azerbaycan Cumhuriyeti ile diplomatik ilişkiler kurmaya ve ve bu meseleye dair konuşmalara başlamaya hazırdır. Almanya Federal Hükumeti Azerbaycan Cumhuriyeti ile Almanya Federal Cumhuriyeti arasında ilişkileri dostluk ve işbirliği ruhunda geliştirmeğe hazırdır.

Sonda, Almanya Federal Cumhuriyetinin devlet başkanı Rihard Fon Vaytszekker A. H. Mütellibova alman halkı ve kendi adından Azerbaycan Cumhuriyeti başkanına ve ahalisine teşekkürlerini iletmiş ve başarılar dilemiştir.

Halk gazetesi 18 Ocak 1992 tarihinde yayımlanan sayısında “Almanlar bizi barıştırmaya geldiler” diye bir haber yer almaktadır. Bakü Şehir Sovyetinin binasında ülkenin ve yabancı kitle haberleşme araçlarının temsilcileri için Almanya Bundestagının üyesi Ditrix Şperlingin ve Almanya Doğu klisesinin başkanı Klaus Vifroldun Baküye seferi ile alakadar basın konferansı düzenlenmiştir. ³¹

Azerbaycan gazetesi 5 Nisan 1993 tarihli sayısında Almanyadaki büyükelçiliyimizde görüşlerin gerçekleşmesiyle ilgili habere yer verilmiştir. Şöyle ki, Azerbaycan Cumhuriyetinin Almanyadaki büyükelçisi Hüseyn Sadıktan “Azertac” a verilmiş bilgide belirtilen, ülke başkanının kitle iletişim araçlarının beyanı ve Dışişleri bakanlığından alınmış verilerin Almanyada basılan gazetelere, 6 ülkenin dışişleri bakanlıklarının basın merkezlerine, AGİT üyesi olan devletlerin büyükelçilerine gönderilmiştir.³²

Azerbaycan büyükelçiliğinin temsilcileri Birleşik Krallık, Fransa, İtalya, Kanada, Tunis, Mısır, Rusya, Ukrayna büyükelçileriyle ve diğer diplomatlarla görüşmüş, onlara Kelbecer olayı hakkında bilgi vermiştir.

Diplomatlar bununla ilgili kendi ülkelerinin başkanlığına bilgi vereceklerini bildirmiştirler.

İstiklal gazetesi 16 Aralık 1993 tarihli sayısında Almanya Federal Cumhuriyetiden millet vekilinin Baküye gelmesiyle ilgili haber yayımlamıştır. Habere göre, Azerbaycandaki mevcut durumla ilgili bilgi edinmek için gelen bundestagın millet vekili Villi Vimmer olmuştur. Hükümete yakın dairelerce edinilen bilgiye göre, misafir parlamentoya giderek burada görüşler gerçekleştirmiş ve bir sıra bölgelere ziyaretler etmişdir.³³

Halk gazetesi 11 Mart 1993 tarihli sayısında dış politika meseleleri üzere yetkili şahıs olan Vefa Guluzade Almanya Bundestagından olan misafiri kabul etmiştir. Görüş zamanı temel görüşülen konuların başında Azerbaycan ile Ermenistan mevcut olan kriz olmuş ve bu hususta bir çok Batı ülkesinin tutumları obyektif olmayışı misafire bildirilmiştir.



İstiklal gazetesi 19 Aralık1994 tarihli sayısında, 17 Aralıkta Azerbaycanın Cumhurbaşkanı Haydar Aliyevle Parlamentonun milletvekiliyle görüşmesine dair habere yer verilmiştir.³⁴

Haydar Aliyev görüşün önemini vurgulamış ve Azerbaycanla Almanya arasında ilişkilerin daha da genişlemesi ve güçlenmesi gerektiğini bildirmiştir.

Almanyanın hükumet temsilcisi ile Almanyanın Kafkasya bölgesinde oluşan olumsuz durumla ilgili sessiz kalması hususunun mümkün olmadığını belirtmiştir. Dağlık Karabağ sorununa AGİT`in tüzüğüçerçevesinde çözüm bulmaya çalıştıklarını ve sınırların dokunulmazlığı aynı zamanda zorla değiştirilmesinin ise karşısının alınacağına vurgu yapmıştır.( Gerekli olursa) V. Vilmer Almanyanın Azerbaycana ilgisinin büyük olduğunu bildirmiştir.

Haydar Aliyev ise en önemli meseleninin Ermenistanın Azerbaycana olan tutumu olduğunu söylemiş ve savaşı istemediyini özenle belirtmiştir. AGİT`in üyesi olarak Almanyanın bu konuda Azerbaycanın toprak bütünlüğü ve sınırlarının korunması açısından diğer Batı ülkelerinden olduğu gibi ondan da desteğini talep etmişdir.

Sonda, Almanyadan gelen temsilciler Haydar Aliyevi Almanyanın AGİTve NATO çerçevesinde Azerbaycanın güvenliğini temin edeceğini ve yardımlarını esirgemeyecekleri konusunda Haydar Aliyevi inandırmaya çalışmıştırlar.

Azerbaycan gazetesi 1 Mayıs 1993 senesinde çıkan sayısında Almanya-Türkiye ilişkilerine dair habere yer verilmiştir. Şöyle ki, Almanyanın Federal kansleri helmut Kolun Türkiyeye resmi ziyaretinin devam ettiği belirtilmiş, Kol ise Türkiye-Almanya ilişkilerinde soğuk dönemin ve de problemlerin ortadan kaldırılmasının taraflarınca gerçekleştireleceğini bildirmiştir. Türkiye ile ortaklığın Almanya açısından çok önemli olduğunu vurgulamış aynı zamanda uyguladıkları “kısmi silah ambargosu”nun da iptal edileceğini dile getirmiştir. İlaveten Türkiye karşıtı terörist grup ve teşkilatları desteklemeyeceklerini ve onlarla işbirliği yapmayacaklarını bildirmiştir.

H. Kolun resmi seferi zamanı İstanbulda türk-alman ticaret pazaranın kurulması ve almanca eğitim veren universitenin açılması hakkında karşılıklı anlaşma sağlanmıştır.³⁵

İstiklal gazetesi 18 Mayıs 1993 tarihinde yayımlanan haberde Almanya-Türkiye işbirliğine dayir habere yer verilmiştir. Şöyle ki, Orta Asya ve Kafkasya bölgesindeki türki cumhuriyetlerle ortaklık kurmak için Almanya hükümeti Türkiyeye teklifte bulunmuştur. Almanya iktisadi işbirliği ve gelişme bakanının yardımcısı h. Piter Repnik 6 kişilik heyetle Ankaraya gelerek devlet bakanı T. Çillerle konuşmalara başlamıştır. H. Repnikon belirttiğine göre Türkiyenin bu cumhuriyetlerle kültürel, dini ve dil bağlılıkları vardır ve bu özellikler birleşdirildiği durumda ortak projelerden kazanç elde edilecektir. Bu mesele ile ilişkili olarak 19-21 Mayıs tarihlerinde Almanyanın başbakanı h. Kol da Türkiyeye sefer etmiş ve siyasi meselelerle ilişkin olarak türki cumhuriyetlerle iktisadi ilişkiler konusunda konuşmalar gerçekleştirmiştir.³⁶

Halk gazetesi 29 Nisan 1992 tarihinde yayımlanan habere göre Almanya Federal Cumhuriyeti dışişleri bakanı hans-Ditrix Kenşer istifa vermiştir. H. Kenşer Özgür Demokratik-Liberaller Partisi reyaset heyetinin Bonnda gerçekleştirilen toplantısında ilan etmiştir. Bakan kendi kararını uzun bir süre kabinenin üyesi olması ile nitelendirmiştir.

Dışişleri bakanı konumunda uzun müddet çalışmasına bağlı olarak tüm rekorları kıran h. –D. Kenşer bu tarihten sonra iç politikaya daha çok dikkat edeceğini belirtmiştir. O, Bundestagın milletvekili olarak kalacağını bildirmiştir.

Azerbaycan gazetesi 18 Aralık 1993 tarihli sayısında Azerbaycanın dışişleri bakanı ile Almanyanın dışişleri bakanı arasında görüşün gerçekleştiğine dayir habere yer vermiştir. Şöyle ki, Azerbaycan dışişleri bakanlığının basın merkezinden verilen bilgiye göre 17 Aralık tarihinde bundestagın milletvekili V. Vimmer dışişleri bakanı Hesen Hesenovla görüş gerçekleştirmiştir. Dış politika idaresinin başkanı Azerbaycan ve onun problemleri hakkında Almanyanın tutumunu dile getirmiştir. Bu konuyla ilişkili olarak Azerbaycanla Ermenistan arasındaki sıkıntının siyasal yolla hall edilmesi için insiyatif göstereceklerini söylemiştir.

Sonraki bölümde ise, V. Vimmer, Azerbaycan topraklarının zor gücüyle işgal olunmasını kötülemiş, bundestagın Kafkasya üzere komisyonun başkanı olarak bölge ülkeleriyle ilişkilerinin genişlemesini istemektedir.

Son olarak ise, AGİT`in Dağlık Karabağ üzere Minsk grubu çerçevesinde konuşmalar prosedurunun gidişatı, ikitaraflı ilişkilerin gelişme perspektifleri müzakere olunmuştur.

Azerbaycan gazetesi 19 Ağustos 1991 tarihli sayısında Azerbaycanın Devlet Başkanı A. H. Mütellibova Almanya Federal Cumhuriyeti başkanı Rihard Fon tarafından mektup gönderilmesiyle ilgili haber yapılmıştır. Mektupta, Almanyanın Azerbaycanı bağımsız bir ülke olarak tanıması belirtilmektedir. ³⁷


İstiklal gazetesi 24 Eylül 1994 tarihli sayısında, “Almanya, Polşanın AB`ye ve NATO`ya katılma girişimlerini alkışlıyor” başlıklı habere yer verilmiştir.

Azerbaycan gazetesi, 17 Ekim 1994 senesinde Almanyadaki paralemento seçimleriyle ilgili haber yapılmıştır. 16 Ekimde Almanyada parlamento seçimi gerçekleştirilmiş ve bu ülkenin bütünleşmesi ardından sayca ikinci seçim olmuştur.

İstiklal gazetesi 6 Mart 1994 senesinde yayımlanan sayısında “Dışişleri Bakanının Almanya seferinin sonucu hakkında” başlıklı habere yer verilmiştir. Habere göre, dışişleri bakanı Hasan Hasanovun 28 Şubat tarihine planlaştırılan görüşü gerçekleşmemiştir. Sebep ise, Alman bakanın aynı dönemde Brükselde AB`nin toplantısına katılması olmuştur. ³⁸

Halk gazetesi 24 Mart 1994 tarihli sayısında, Almanyanın bazı şehirlerinde protestolar gerçekleştiren kürtlerle polis kuvvetleri arasında arbede çıkmış, Almanyada yaşayan kürtler Türkiyenin diskriminasyonuna itiraz etmek için mitingler düzenlediklerini belirtmiştirler. Alman yetkililerce yapılan açıklamaya göre, ülkede faaliyeti gayrimeşru olan Kürt Emekçi Partisinin bu mitingleri düzenlediği yönündedir.³⁹

İstiklal gazetesi, 24 Eylül 1994 tarihindeki sayısında Kırgizistandaki almanların %70-i ülkeyi terk etmesiyle ilgili heber yapılmıştır. Kırgizistanda genel olarak yaklaşık 100 bin alman yaşamıştır. Onların buraya göç etme nedenleri ise, İkinci Dünya Savaşı sonrası Stalinin emri doğrultusunda olmuştur. ⁴⁰