Lazerlar fizikasidan laboratoriya ishlari
Yüklə 1,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
| CO
2 lazeri TEA lazeri deb ataladi. TEA inglizcha so‘zlarning bosh harflaridan tashkil topgan bo‘lib, atmosfera bosimidagi gazlarning ko‘ndalang uyg‘otilish lazeri demakdir (TEA — tranversly excited atmospheric pressure Lasers). TEA- lazerida gazorazryad rezo- nator o‘qiga perpendikulyar yo‘nalishda sodir bo‘ladi, ya‘ni CO 2 molekulalarini uyg‘otish lazer nurining tarqalish yo‘nalishiga perpendikulyardir. Shu xildagi lazerlar impulsli rejimda ishlaydi. TEA rejimda ishlaydigan lazerning impulsi 1’20 mks davom etib, energiyasi 5’10 kJ ga yetadi. 58-rasmda TEA CO 2 – lazerining elektr sxemasi ko‘rsatilgan. Lazer kamerasi shisha plastinalarni yelimlab yoki organik shishadan yasaladi. Lazer kamerasida CO 2 , N 2 va Ne gazlarning aralashmasi 5’10 atmosferagacha kameraga berladi. Lazer kamerasining ikki tomonida elektrodlar o‘rnatilgan, elektrodlarning uzunligi 60 sm , kengligi 25 mm va elektrodlar orasidagi masofa 25 mm . Anod va katod elektrodlariga parallel ravishda har birining ikki tomoniga qator qilib 20 ta dan S l kondensatorlar joylashgan. 12-rasm. CO 2 lazerining sxematik tuzilnshi. Shu tuzilishi va impuls rejimda ishlashni ta‘minlaydi. Kondensatorlarning uchlari yo‘nilgan va o‘tkir uchlari oralig‘ida elektr chaqmoqchalari hosil bo‘ladi. Chaqmoqchalar lazer kamerasidagi gaz aralashmasini qisman ionlashtiradi. Gazlarning qisman ionlashishi asosiy elektrodlar orasida bir jinsli gazorazryadni ta‘minlaydi. Bir jinsli gazoraz- ryad CO 2 molekulalarini rezonator o‘qi bo‘ylab bir tekis uyg‘otadi, ya‘ni inversion ko‘chganlik hosil qiladi. 58-rasmdan ma‘lumki, yuqori U kuchlanishli elektr manbai R qarshilik orqali kondensatorni zaryadlaydi. Kondensatr S n tegishli kuchlanishgacha zaryadlagandan keyin, K razryadlovchiga tashqi generatordan elektr impulsi beriladi. Elektr impulsi qisqa muddatli bo‘lib, ( K ) razryadlovchidagi gazni ionlashtiradi va ( S n ) kondensatorni zaryadsizlangiradi. S n kondensatordagi to‘plangan elektr energiyasi S n kondensatorga va asosiy elektrodlarga uzatiladi. Avval S l kondensatorlarning uchlaridan uchqunlar chiqadi va shundan keyin, tezda asosiy elektrodlar oralig‘ida razryad boshlanadi. Kuchli elektrorazryad CO 2 va N 2 gazlarini uyg‘otadi va samarali inversion kuchirish hosil qiladi. Lazer kamerasining o‘qi bo‘ylab majburiy nurlanish boshlanadi va ko‘zgulardan bir necha yuzlab qaytib, kuchayib, lazer nurlanishi ko‘zgularning biri orqali tashqariga chiqadi. TEA lazeri katta bosim ostida ishlagani uchun, generasiya keng spektrli bo‘ladi. Keng spektrli CO 2 lazeri nurlanishini dispressiyali rezonatordan foydalanib, sillik ravishda to‘lqin uzunligini (chastotasini) o‘zgartirish va spektral kengligini toraytirish mumkin. TEA lazerida modalar sinxronizmini hosil qilish va generasiya nurlanish muddatini qisqartirish mumkin. Uzluksiz ishlaydigan CO 2 lazerining sxematik ko‘rinishi 59-rasmda keltirilgan. CO 2 , N 2 , He gaz aralashmasi joylashgan shisha nayi lazer kamerasi vazifasini o‘taydi, Shu tipdagi lazer kamerasida gazorazryad nay o‘qi bo‘ylab sodir bo‘ladi. O‘sha razryad tufayli issiq ajralib chiqadi va nay qiziydi. Nayni sovutish uchun. diametri katta bo‘lgan shisha nay kiritiladi va suv ikki nay orasidan o‘tib, lazer kamerasini sovutadi. 13-rasm. CO 2 lazerining uzluksiz rejimda ishlash sxemasi . Lazer kamerasida gaz aralashmasi bo‘ylama razryad yordamida uyg‘onadi va generasiya nay o‘qi bo‘ylab tarqaladi. Bu xil uzluksiz ishlaydigan CO 2 lazerlarning quvvati 40–50 Vt ni tashkil qiladi. CO 2 lazerlari metallarni kesish, tirqish ochish va payvandlash ishlarida qo‘llaniladi. O‘sha lazerlar mashina detallarini chidamli qilishda ham ishlatiladi. Yüklə 1,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|