Lazerlar fizikasidan laboratoriya ishlari

Laboratoriya ishi №6 
Azot lazerini o’raganish. 
Azot lazeri gaz molekulalari lazerlari turkumiga kiradi. Azot molekula-
sining elektron- tebranish energetik sathlari sxemasi 60- rasmda 
keltirilgan. Azot molekulasining uyg‘ongan elektron-tebranish S
3
P
i
(
v
q0) 
sathdan pastki energetik elektron-tebranish V
3
P
d
(
v
q0) sathga o‘tishda 
(S
3
P
i
- V
3
P
d
) ultrabinafsha (
λ
q337,1
nm
) yorug‘lik nuri paydo bo‘ladi va u 
lazer nurlanishini hosil qiladi. Uyg‘ongan azot molekulasi S
3
P
i
energetik 
sathda 38 nanosekund va pastki V
3
P
d
energetik sathda esa 8 mikrosekund 
yashaydi. Azot molekulasining yuqori uyg‘ongan energetik sathda yashash 
muddati pastki energetik sathda yashash muddatidan qariyb 100 marta 
kam. Molekulaning bu xususiyati pastki V
3
P
d
energetik sathda ko‘pchilik 
azot molekulalarining soni to‘planib qolishiga sabab bo‘ladi. O‘sha V
3
P
d
energetik sathda joylashgan molekulalar sonining oshishi azot gazida 
inversiya kuchganlikni tezda chegaralab qo‘yadi. O‘sha sababli azot 
lazeriga o‘z–o‘zidan chegaralangan energetik o‘tishli aktiv modda asosida 
ishlaydigan lazer ham deyiladi. Azot gazida uzluksiz inversiya hosil qilib 
bo‘lmaydi va shunga ko‘ra azot lazeri uzluksiz rejimda ishlay olmaydi, 
faqat impulsli rejimda ishlaydi xolos. 
14- rasm. Azot molekulasining energetik
sathlari diagrammasi. Punktir chiziq bilan
chegaralangan vertikal strelka damlashni va
uzluksiz kalta strelkalar lazer o‘tishni ifodalaydi. 
Azot gazida inversion ko‘chganlikni hosil qilish uch energetik sathli
aktiv modda kabi bo‘lib, impulsli elektrik damlash usuli bilan amalga 
oshiriladi. Impulsli energetik damlash muddati 38 nanosekunddan kichik 
bo‘lishi talab qilinadi. Impulsli elektrik damlash qancha qisqa muddatli
bo‘lsa, azot molekulalarida o‘shancha samarali ravishda inversion 

---

ko‘chganlikni hosil qilish boshlanadi. Azot gazida inversion ko‘chganlikni 
hosil qilishda, impulsli gazorazryaddan foydalaniladi. Katta kuchlanishli 
elektr toki azot gazi orqali o‘tkazilganda, tok kuchiiing o‘zgarish tezligi 
diG‘dt katta qiymatga erishadi. Razryad davomida azot molekulalari 
elektron bilan to‘qnashib, asosiy X
1


д
elektron- tebranish energetik 
sathdan (