Lim vаzirligi toshkеnt dаvlаt iqtisodiyot univеrsitеti b

Tavakkalchilikni taqsimlash - ushbu usulga ko`ra zarar ko`rish ehtimoli bilan bog`liq bo`lgan tavakkalchilik bilan qatnashuvchi sub′ektlar o`rtasida shunday taqsimlanadiki, oqibatda har bir sub′ektning kutiladigan yo`qotishi nisbatan kichik bo`ladi.
Ushbu usuldan foydalangan holda yirik moliya kompaniyalari katta masshtabdagi loyihalarni va ilmiy izlanishlarni tavakkalchilikdan qo`rqmasdan moliyalashtiradilar.
Axborot bilan ta′minlash ham tavakkalchilikni kamaytiradi. Nima uchun deganda, axborotning yetishmasligi noto`g`ri qaror qabul qilishga olib keladi. Hozirgi vaqtda axborot asosiy taqchil resurslardan biri bo`lib, uni olish uchun haq to`lash kerak, ya′ni axborot olish xarajat bilan bog`liq, ba′zi axborotlar nihoyatda qimmat turadi. Shuning uchun ham kerakli bo`lgan axborotdan qancha olish kerak deganda, uning chekli xarajati bilan chekli nafini solishtirib ko`rish kerak bo`ladi.
Asimmetrik axborotlashgan bozor. Asimmetrik axborot - bu shunday holatki, bozordagi bozor sub′ektlari o`rtasida bo`ladigan savdo-sotiqda ularning bir qismi kerakli, muhim axborotga ega, qolgan qismi esa ega emas.
Bozordagi tovarlarni taqsimlanishi optimal bo`lishi tovarlar narxi va tovar to`g`risida qanchalik to`g`ri axborot berishi bilan bog`liq. Raqobatlashgan bozorni qaraganimizda biz axborotni simmetrik ravishda taqsimlangan, ya′ni sotuvchilar va sotib oluvchilar axborot bilan to`liq ta′minlangan, deb faraz qilgan edik. Bunday holatda narxlar sotiladigan ne′matlarning alternativ xarajatlari to`g`risida to`liq axborot beradi. Aniq va to`liq axborotning bo`lishi bozordagi ne′matlarning optimal taqsimlanishiga yordam beradi. Lekin, bozorda ahvol butunlay boshqacha. Sotuvchilar o`z tovarlari sifatini yaxshi bilsada, ushbu axborotni xaridordan yashiradi. Xuddi shunday xaridorlar ham o`zlarining bozordagi hatti-harakatlarini yashirib, har xil yo`l bilan savdo-sotiqda bir tomonlama yutuqqa erishishga harakat qiladi. Bozor narxi o`zida juda ko`p axbortni mujassamlashtiradi. Ushbu axborotni bozor qatnashchilari qancha to`liq
138
bilsa, savdo-sotiq ikki tomon uchun shuncha samarali bo`ladi, ya′ni ikki tomon ham maksimal foyda ko`radi. Yuqoridagidan kelib chiqib aytish mumkinki, bozorda axborotlar asimmetrik (to`liq) bo`lmaganligi uchun bozor mexanizmi ham etarli darajada mukammal emas.

Bozor iqtisodiyoti shakllangan dastlabki davrlarda ―iste'molchi ehtiyot chorasini ko`rsin (caveat venditor)‖ qoidasi amalda bo`lgan. Ya'ni sotuvchilar tovarning faqat sifati bilan bog`liq cheklangan xarakteristikasiga javob bergan. Hozirgi kunda ―sotuvchi ehtiyot chorasini ko`rsin (caveat emptor)‖ qoidasi kirib keldi, ya'ni sotuvchi tovarning sifatsizligi yoki xaridorga yetkazgan moddiy va ma'naviy zarari uchun tovon puli to`lashi kerak