Oriental Renaissance: Innovative,
educational, natural and social sciences
(E)ISSN:2181-1784
www.oriens.uz
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
3(2), Feb., 2023
391
more than five centuries with the deep philosophical observation in his works, the
vastness of the sea of eloquence in his poetic heritage.
Key words: "Bird language", "Khamsa", "Munojot", "Siroj ul-muslimin",
Fariddin Attar, "Mantiq ut-tayr".
KIRISH
Lison ut-tayr (arab. — "Qush tili") — Alisher Navoiyning
dostonlaridan biri
bo’lib, oʻzbek mumtoz adabiyoti va oʻzbek adabiy tilining muhim yodgorliklaridan.
Fariddin Attorning “Mantiq ut-tayr”i Alisher Navoiyni yoshligidan o’ziga maftun
etib,umri davomida uning bilan hamroh bo’ldi,unga
javob yozish niyati ham
shoirning ko’nglidan joy olgan edi.Ana shu niyat Alisher Navoiyning oltimishga
qadam qo’yganida amalga oshdi.Bu bejiz emasdi.Chunki shu davrda
Alisher Navoiy
o’zining “Munojot”,”Siroj ul-muslimin” asarlarini ham yozgan edi.Bularda,xususan
“Munojot” da go’yoki umri bo’yicha qilgan ishlarini sarhisob qilib,yana
bajarilishi
lozim bo’lgan ishlar,ya’ni hali ko’p “qarzi” borligiga ham ishora qilganday bo’ladi.
Ana shunday bajarilishi lozim bo’lgan ishlardan biri “Mantiq ut-tayr” ga javoban
turkiy tilda bir asar yaratish muddaosi ediki,Alisher Navoiy “Lison ut-tayr” dostonini
yozish bilan bu ishni amalga oshirdi
1
.
Farididdin Attor XII asrning mashhur shoir va adiblaridan bo’lib,o’zining
“Ilohiynoma”, “Tazkirat ul-avliyo” va,xususan “ Mantiq ut-tayr”
asarlari bilan
o’zidan keyingi adabiy va ma’naviy hayotda katta mavqega ega edi. Hatto
Jaloliddin Rumiy Farididdin Attorning orifona
kashfiyotlariga yuqori baho
bergan.Alisher Navoiy “Lison ut-tayr”ining mavzusi va uni ochishdagi o’ziga
xoslikbayon etilgan, ya’ni doston tasavvufiy mavzuda (“Sharhi asrori ilohiy”)
bo’lib,bu mavzu qushlar tili vositasida majoziy tarzda ifoda etilgan.”Lison ut-tayr”
dostoni o’zbek tilida yozilgan bo’lsa-da,unda “Navoiy” taxallusi emas,balki
Alisherning ikkinchi taxallusi bo’lgan Foniy qo’llagan
2
.
Dostları ilə paylaş: