Təvəqqe
təvəqqe bax xahiş
TƏYYARƏ Biz
təyyarə ilə göyə qalxdıq
(M.Hüseyn); AEROBUS Sentyabrın 2-da
Heydər Əliyev adma Beynəlxalq Hava Li
manında “Azerbaycan Hava Yollan” Dövlət
Konserni ilk dəfə olaraq yeni A-139 tipli sər
nişin aerobusuııu təhvil almışdır (Qəzetlər
dən); AEROPLAN (köhn.) [Gülsüm:] Aero-
planı deyirəm de, hər gün gələcək? (X.Ha-
silova); HAVA GƏMİSİ Azerbaycan Res
publikasında dövlət qeydiyyatına alınmış
hava gəmisi Azərbaycan Respublikasına
mənsubdur (Qəzetlərdən); UÇAQ {köhn.)
Dördmotorlu uçaq! Aeromeydan (R.Rza).
TƏYYARƏÇİ Təyyarəçi ətrafı nəzərdən
keçirdi: qaçışan buludlardan başqa bir şey
görmədi (Çəmənzəminli); AEROPLANÇI
{köhn.) [Almaz:] Anıma biz sizi traktorçu,
maşmçı, aeroplançı eləmək istəyirik (C.Cab-
barlı); AVİATOR Aviatorlar təzə təyyarə
nin önündə xatirə şəkli çəkdirdilər (Qəzet
lərdən); PİLOT Kim isə yandan faşist pilo
tunu nişan aldı (M.Hüseyn).
1. TƏZAD, ANTİTEZA {ədəb., dilç.)
Müəyyən bir cümlə və ifadə bir-birinin ziddi
olan iki söz və ya fikri bir-biri ilə qarşılaşdır
mağa aııtiteza {təzad) deyilir (A.Abdullayev).
2. təzad bax ziddiyyət
1
təzadlı bax ziddiyyətli
TƏZƏ [Usta:]
Amma mənim üçün bu təzə
bir şey deyil (M.Hüseyn); CƏDİD {kl.əd.)
Vah!.. Bu imiş dərsi-üsuli-cədid?! Yo...x!
Yo...x! Oğul, məktəbi üsyandı bu! (M.Ə.Sa-
bir); TƏR İlk məhəbbətə salam; Uzaq dosta
teleqram; Göndərilər təzə, tər; Bahar çiçek-
leriyle (Ə.Cəmil); YENİ Yeni mahnılarla kim
maraqlanmır?! (H.Abbaszadə).
TƏZƏDƏN Doğrudan da [söhbət] tükə
nirdi ki, bu vaxt Eldar gəldi və hər şey təzə
dən çözələndi (M.İbrahimov);
BİR DAHA
Yolçu bir daha xarabalığı gözdən keçirdi
(Ə.Məmmədxanlı); DÜBARƏ Sən məni
doğrasan da ney kimi para-para; Deməli
yəm parçala, istəsən kəs dübarə (M.Rahim);
TƏKRAR O [Könül], təkrar səhnəyə qayı-
Tibb bacısı
darken yanaqlarında diktorun rəngli dodaq
larının izi qalmışdı (X.Hasilova); YENƏ
[Hacı] sonra döşəkçosi üzərində bardaş qurub
lampanı titrək elləri ile yandırar, başı üstün
dəki köhnə İran sandığını açar, kisə-kisə pul
ları bir-bir çıxanb sayar, qorxaq baxışlarla
ətrafı süzdükdən sonra kisələri yenə de bir-
bir sandığa yerləşdirib ağzını bağlardı
(A.Şaiq); YENİDƏN [Cövdət] qapını örtüb
yenidən yataq otağına, arvadının yanına gəldi
(H.Abbaszadə).
TƏZİM Xacə çıxıb bir az vəqtdən sonra
ehzar olunan əşxas gəldilər və lazimeyi-ta-
zim əmələ gətirib müntəziri-fərmayiş ol
dular (M.F.Axundzadə); GÜRNUŞ {arx.)
Münəccimbaşı şahın hüzuruna daxil olub
giirnuşdan sonra əl-əl üstə qabaqda dumb
dua və səna etdi (M.F.Axundzadə); İKRAM
Xəlqin işi bizlərə ikram idi; Ax!., necə keyf
çəkməli əyyam idi (M.Ə.Sabir); BAŞ EN
DİRMƏ, BAŞ ƏYMƏ,
təziyə bax matəm
tıxamaq bax soxmaq
tıxmaq bax yemək
1
TINCIXMAQ ..İstidən
ürəkləri tıncıxan
lar da divarlara dalbadal tüpürüb canlarını
rahat edirdilər (Çəmənzəminli); NƏFƏSİ
TƏNG OLMAQ, SIXILMAQ.
TISBAĞA Bir
tısbağa, bir kəsəyən, bir
qarğa; Yoldaş olmuş idi bundan sabiqa
(Q.Zakir); BAĞA Bağalar başlarını qırağa
çəkib hərəkətsiz durmuşdular (A.Şaiq);
ÇANAQLIBAĞA Girmişdi əqrob bağa;
Gəlib çanaqlıbağa; Əqrəblə sirdaş oldu;
Dost oldu, qardaş oldu (M.Seyidzadə).
TİBB Arvad əsil yaranmasından tibb el
minə möhtacdır (Çəmənzəminli); TƏBA
BƏT Düşməzdi önümdə dostum bu günə;
O, lənət yağdırır, min dəfə lənət; Təbabət
elminin gücsüzlüyünə (B.Vahabzadə).
TİBB BACISI Xəstəxananın işçiləri, tibb
bacıları vaxt tapdıqca Zeynalla söhbət edər,
ona istədiyi kitabı, qəzeti oxuyardılar (B.Bay-
ramov); SESTRA {dan.) [Şəkər:] Doktor Qə-
dirova, nə olar siz həkim, men sestra olanda
369
(B.Bayramov);
ŞƏFQƏT BACISI Mayor
şəfqət bacısına nəzakətlə dedi.. (X.Hasilova).
TİCARƏT, BİZNES, KOMMERSİYA,
ALVER (bax)
ticarətçi bax alverçi
tif bax yatalaq
tifil bax uşaq, çağa
tifillik bax uşaqlıq
1
tiğ bax qılınc
TİKAN Mən çox xəcalət çəkdim; çünki
xəyalıma gəldi ki, nökərimiz evi süpürəndə
süpürgənin tikanı düşüb fərşin üstünə və
batıb qonağın yumşaq yerinə (C.Memmed-
quluzadə); XAR (kl.əd.) Qəlbimizdə eşqimiz
vermiş əzəldən baş-başa; Yad, yaman gözlər
bizim bağ-bağçam xar bilməsin (S.Rüstəm).
1. TİKƏ, BÖLÜK, HİSSƏ, PARÇA
2. tikə bax loğma; para 1
tikəkabab bax kabab
tikili bax bina
tikinti bax inşaat
L TİKMƏK (inşaata dair) [Qardaş:]
Tozlu küçələrin, palçıq evlərin hamısını sö
küb təzə evlər
tikəcəyik (M.İbrahimov);
BİNA ETMƏK [Qulu:] ..nəqd pul eləyib
gedəsən ziyarətə, ovdan tikdirəsən, məscid
bina edəsən fəqir-füqəraya?! (N.Vəzirov);
BİNA QOYMAQ [Məşədi Əsgər:] ..gəmi
çilik şirkəti bina qoydu (Qantəmir); İNŞA
ETMƏK/ELƏMƏK [Qulam müəllim:]
Qoy bu qızlarımızdan., birisi də bizim bu
dağlı məhəlləsində yeni-yeni binalar inşa
etsin (S.Rəhimov); QURMAQ Bu axır vaxt
larda Qafqazın müsəlmanları gözlərini açıb
başladılar hey bir ucdan məktəb binası qur
mağa (C.Məmmədquluzadə); SALMAQ
..Nahiyənin rəhbərləri., dərənin üstündən
körpü salırdılar (Ə.Əbülhesen); YAPMAQ
(köhn.) Bir imarət yapmağa min ev yıxan
memar tək (Füzuli).
2. TİKMƏK (paltar və s.) [Ballı:] Kişinin
yaxasını niyə cırırsan. Axır təzəcə tikmişəm
(Çəmənzəminli); SIRIMAQ [Gülcahan:]
Vay, yorğanı sırıyanda yaddan çıxıb [qayçı]
içində qalıbdır (T.Ş.Simürğ).
Ticarət
370
TİLOV Tilov atıb gözlərini zilləyərək bir
nöqtəyə; Balıq tutur, sevincindən o sığmayır
yerə, göyə (S.Rüstəm); QARMAQ [Tağı:]
Məmmədağanın balıq qarmağı burada qal
mışdı (S.S.Axundov).
tilsim bax cadu 1
tilsimçi bax sehrbaz
tilsimləmək bax sehrləmək
tilsimli bax sehrli
timpan bax təbil
timsal bax 1. nümunə; 2. məsəl
TİNG (əkiləcək cavan ağac və s.) [Nəbi:]
Heç inana bilmirdim ki, çöp kimi qoyub get
diyim ting nəhəng ərik ağacına çevrilmişdir
(Mir Cəlal); DİNGƏLƏN Bu yaxınlarda
harada alma ağacı var. Baxdılar ki, göz işlə
dikcə bir dənə dingələn də yoxdur (Nağıl);
ŞİTİL [Əzim:] Bunun
şitillərini qışda bir-
bir əlimlə əkmişəm - dedi (A.Şaiq); DİNGİ.
tip bax 1. forma
1; 2. surət
1
I TİR Xülasə kar xəlfə civardakı xırda
evləri bir-bir satm alır, tələbələrinə uçurtdu-
rur tir-taxtasını və damlını bizə daşıtdırırdı
(Çəmənzəminli); PƏRDİ Evlərin taxtapu-
şundakı küləş töküldüyündən qum pərdilər
artıq öküz qabırğaları kimi çıxmışdı (B.Bay-
ramov); ŞALBAN Həmidin ağır şalbaııları
t
tək daşıması onun döşünə yatdı (H.Abbas-
' zadə);
KƏN.
II tir bax ox
1
tiraj bax say
2
tiren bax qatar
1
I TİRƏ, TƏPƏCİK, TƏPƏLİK
II tirə bax nəsil
2
TİRYƏK Gəncliyində uyaraq kefə, eyş-
işrətə; Qul olmuşdu tiıyəkə səfalətə, şəhvətə
(M.Rzaquluzadə); ƏFYUN Baba dərviş, ye
tər, bu əfsanə; Yetər, əfyun içirtdin insanə
(S.Rüstəm).
TİRYƏKÇİ Hacı dik atıldı, elə bil ki,
yuxuya getmiş tiryəkçi qəfil səs eşitdi
(M.İbrahimov); TİRYƏKİ Mən cılız və tir
yəki bir adamın səsinə oxşar bir ses eşitdim
(M.İbrahimov); ƏFYUNÇU, NARKOMAN
Tiryəkçi