Kasıbın nəyi var ki, ona
tərəf olan da ola?!
(Ə.Əbülhəsən); HAVADAR (bax), TƏRƏF-
GİR, TƏRƏFKEŞ.
TƏRƏFDARLIQ, HAVADARLIQ,
TƏRƏFGİRLİK, TƏRƏFKEŞLİK
tərəfgir bax tərəfdar
tərəfgirlik bax tərəfdarlıq
tərəfkeş bax tərəfdar
tərəfkeşlik bax tərəfdarlıq
tərəhhüm bax rəhm
TƏRƏKƏMƏ Bir dəfə minarədən azan
verirdi molla; Tənkəmə gedirdi kənd yanın
dakı yolla (M.Rahim); KÖÇƏRİ Din nədir,
məscid nədir bilməzdi bu köçəri; Ömrii çöldə
keçərdi uzun illərdən bəri (M.Rahim).
TƏRƏQQİ O kəndin tərəqqisi uğranda,
.. daha varlı, daha mədəni həyat sünnəsi uğ
randa mübarizə aparmalıdır (Ə.Qasımov);
İNKİŞAF Xalq təsərrüfatımızın ümumi
inkişafında yaylaqlarımızın, kurortlarımızın
iqtisadi əhəmiyyəti böyükdür (Ə.Vəliyev);
İRƏLİLƏMƏ Xalq ədəbiyyatının dilində
böyük bir irəliləmə görünürdü (M.İbrahimov);
İRƏLİLƏYİŞ Altı ay çökmədi, məktəbdə
böyük bir irəliləyiş göründü (Mir Cəlal);
YÜKSƏLİŞ Dünyada hor könül
yüksəliş
arar; Varlığın nə ilki, nə axm var (S.Vurğun).
TƏRƏQQİPƏRVƏR Bu acı həqiqətlərlə
üz-üzə gələn Məhərrəm əmi faydalı işlər
görmək məqsədi ilə inqilabçı tərəqqipərvər
ziyalılara yaxınlaşmağa qərar verdi (A.Şaiq);
AÇIQFİKİRLİ O zəkalı,
açıqfikirli və cəsa
rətli bir adam idi (M.İbrahimov); FİKRİ-
AÇIQ [Naşad:] Qonşunuz
fıkriaçıq ziyalı
bir gəncdir? (S.Hüseyn); QABAQCIL Bu
mübarizədə qabaqcıl fəhlələr də fəal iştirak
edirdi (A.Şaiq); QABAQGÖRƏN Xalqın
bütün açıqfikirli, qabaqgörən igid və namus
lu oğulları yenilməz inqilabi bayraq altına
toplaşaraq, alçaq düşmənlərlə öz mübarizə
sini daha artıq gücləndirirdi (H.Sarabski);
MÜTƏRƏQQİ (bax).
TƏRƏZİ Mən meyvəni uşaqların dağıt
masından qoruyur, tərəzidə meyvə çəkir,
atama kömək edərdim (Q.Xəlilov); MİZAN/
Tərəfdarlıq
MİZAN-TƏRƏZİ (din.) [Dayə:] Qiyamət
günü mizan-tərəzi qurulacaq, padşahı Allahın
hüzuruna gətirəcəkdir, əcr verildikdə, gö
yün üzündə o nahaq qan çəkilib gedəcəkdir
(Çəmənzəminli); QAPAN (bax).
TƏRİF [Əsgər:] Tərifdə səxavətini men
dən əsirgəməyib (H.Abbaszadə); MƏDH
(kl.əd.) Yaxşı tanıyıram
Cahangiri mən; Xoş
lanmaz heç zaman o mədhlərdən (B.Vahab-
zadə); VƏSF (köhıı.) Vəsfin yayılıb mahala;
Maşallah o xetti xala (Aşıq Ələsgər).
TƏRİFLƏMƏK [Qazalaqçı] Balağam
çox təriflədi (H.Abbaszadə); MƏDH/SƏNA
ETMƏK Nizami zamanının başqa şairləri
kimi mədh və səna etməkdən çəkinərək şair
lik və şerin qədrü qiymətini hər şeydən yük
sək tutan bir şair olduğunu sözlərindəki vü
qar və ciddiyyət dəlildir (A.Şaiq); TƏRİF
! ELƏMƏK/ETMƏK Bir ingilis xanımı;
O gündən ballarda; Onu tərif eləyir (M.Ra
him); VƏSF ETMƏK (köhn.) Edər vaiz
mükerrər vəsf abi-kövsəri, amma (Q.Zakir);
ÖYMƏK.
təriq bax 1. yol
I; 2. üsul
TƏRİQƏT (din.) Didir bir-birini
təriqət
lər, nəsillər (B.Vahabzadə);
SEKTA,
tərki-dünya bax guşenişin
TƏRLAN (quş ovlamaq üçün ələ öyrədi
lən ovçu quş) Səhər irişincə min nəğmə urar;
Şahbazı, tərlanı bizim dağların (S.Vurğun);
ALICI QUŞ Dönüb cəbhəçiler
alıcı quşa;
Atılan güllələr getməyir boşa (M.Rahim);
BAZ (kl.əd.) Dörd şey vardı ovu almış dəs
tinə; Bir şahin, bir doğan, bir əspir, bir baz
(Xətayi).
TƏRPƏNMƏK (yavaşca tərpənmək)
Qurbanoli bəy yerindən heç tərpənmədi
(C.Məmmədquluzadə); QIMILDANMAQ
Pişik onun [Məstanın] səsini eşidəndə hər bir
şeyi anlayırmış kimi, gözlərini ona zilləyir,
yerindən qımıldanmayaraq diqqətlə dinlə
yirdi (M.Hüseyn); YIRĞALANMAQ “Sa
valan” beşik kimi yırğalanırdı (H.Abbas
zadə); HƏRƏKƏTƏ GƏLMƏK/BAŞ-
LAMAQ.
Tərpənmək
367
Tərpənmək
2. tərpənmək bax getmək
1
tərs bax höcət
TƏRSANƏ Tərsanələr yaradan, işıqlı ev
lər tikən; Bağ salan, şiş dağlara tunellər, yol
lar çəkən.. (M.Rahim); VERF ..Gəmi inşa
edən ver/’ilə tanış olduq (Ə.Sadıq).
1. TƏRSİNƏ Diqqət edib, baxsan əgər
dərsinə; Hər sözü təlim eləyir tərsinə
(M.Ə.Sabir); BAŞ-AYAQ Ümumi yaşayış
evindəki balaca otaqda səhər tezdən yuxu
dan qalxan cavanlar Cəmillə Tahiri bir çar
payıda baş-ayaq yatmış gördülər (M.Hü-
seyn).
2. tərsinə bax əksinə
tərtib bax 1. tərtibat; 2. nizam 1
1. TƏRTİBAT, TƏRTİB {tərtib olunma)
2. tərtibat bax kompozisiya
tərz bax üslub, üsul
təsək bax araqçın
TƏSƏLLİ Həmid Çopur Abdullanın tu
tulmasından müəyyən təsəlli tapsa da, onu
burada görmeməyinə təəssüf eləyirdi (H. Ab
baszadə); TƏSKİNLİK Əgər bir nəfər bir
çaydamı, dənizdəmi olsun, boğulub gözdən
itsə, bu itiyi tapmaq ayrıca bir iztirabdır, hətta
itiyin axtarış dərdindən xilas olmaq, istər-
istəməz qəmli-kədərli də olsa yenə də bir
təskinlikdir (S.Rehimov);
OVUNDURMA,
TƏSKİN.
TƏSİSÇİ, BANİ
təskin bax təsəlli
təskinlik bax təsəlli
təskülah bax dəbilqə
TƏSNİFAT Türkiyədə dramaya dair
təs
nifat ancaq Əbülhəmid sultanlığı zamanında
aləmə gəlmiş (Ə.Haqverdiyev); KLASSİ-
FİKASİYA, TƏSNİF.
TƏSNİFATÇI, KLASSİFİKATOR (
təs
nifat mütəxəssisi)
təsvir bax mənzərə
3
TƏŞBEH, BƏNZƏTMƏ, OXŞATMA,
TƏMSİL
2. TƏŞBEH {ədəb.), TƏMSİL
təşəxxüs bax lovğalıq
təşəxxüslənmək bax lovğalanmaq
368
Təvazökar
təşəxxüslü bax lovğa
təşəkkür bax minnətdarlıq
1. TƏŞKİLAT (partiya, həmkarlar və s.
təşkilatı) Nəhayət, Ərgünəş rayonunun par
tiya təşkilatı haqqında qəzetlər çap olunmuş
qərardan həqiqəti öyrənə bildim (C.Əli-
bəyov); ÖZƏK (köhtı.) Bir-iki aydan sonra
altı-yeddi nəfərdən ibarət bir firqa özəyi təş
kil etdi (Ə.Haqverdiyev).
2. TƏŞKİLAT [Muxtar:] Səbəb də bu
oldu ki, Şuşa gimnaziyasında gizli cavanlar
təşkilatı aşkara çıxarılıb (Ə.Voliyev);
İTTİ
FAQ [Murad:] Şuşa gimnaziyasında gizli
işləyən cavanlar ittifaqı müsavat hökuməti
əleyhinə yazılı şəkildə tələblər qoymuş
(Ə.Vəliyev).
təşviq bax təbrik
TƏŞVİŞ Güləbətin
onun səsindəki qorxu
və təşvişi duyub dərhal sakit etməyə çalışdı
(M.İbrahimov); İZTİRAB [Arif:] Sorma,
heç sorma, Nazənin xavər; Meni məhv etdi
iztirabü kədər (H.Cavid);
SƏKSƏKƏ [Rü
babə:] Bu iki pudluqlar bu həyətə gələni
səksəkə içindəyəm, ay qadanızı alım, mənə
yazığınız gəlsin (H.Abbaszadə); TƏLAŞ Və
ikisinin də qorxu və təlaşdan gözləri kəllə
sinə çıxmışdı - sinələri dəmirçi körüyü kimi
qalxıb-enirdi, ikisi de birdən dedi: - Qədeş,
bilirsən nə olub? (H.Abbaszadə); NARA
HATLIQ {bax).
TƏTİK (odlu silahda) O cani tətiyi çək
mişdi, bəli; Güllə açılmamışdı... (N.Xəzri);
ŞEYTANI Hər ikisinin eli birdən tüfəng
lərin şeytanım çəkdi.. (S.Rəhimov).
TƏVAZÖKAR [Mədinə:] Xoşuma gələn
odur ki, çox təvazökardır (M. İbrahimov);
SADƏLÖVH Molla onun möcüzələrinə
inanaraq öz dövlətini gümüşə dəyişmək üçün
gətirən sadəlövh, avam əhalini əsli olmayan
gümüşlə aldadıb talayır (Ə.Haqverdiyev);
TÜRKƏSAYA(Q) (dan.) Yazıq
türkəsaya
adamdır, birdən keçər bir cüvəllağının əlinə..
(M.İbrahimov); ŞİKƏSTƏNƏFS Bu adam
nə həqirdir, nə şikəstənəfsdir (C.Məmməd-
quluzadə).