227
riskə hazır olmasıçox mühüm məsələdir. Risk bankçılıqda qarşısı
alınmayan ən problemli amildir.
Balansın strukturundan qaynaqlanan risklər əsas etibarı
ilə aktiv və passifin tarazlığının pozulmasından ortaya çıxan
risklərdir.
Müddət formasiyasının pozulması vəöhdəliklərinin fərqli
pulващидляриüzərindən olması səbəbi ilə balans strukturundakı
pozulma nəticəsində ortaya çıxan problemlər bankçılıq böh-
ranlarına yol aça bilir.
Капитал yetərliyi riski. Banklar sərmayələrini qanunların
təsbit etdiyi həcmdə tutmaq məъburiyyəti vardır. Məsələn,
Azərbaycan Respublikasının 1 iyul 2007-ъi il tarixindən
etibarən banklar üçün minimum nizamnamə kapitalı
10.000.000 manat olaraq müəyyən edilmişdir.Bir tərəfdən
sərmayə yetərlilik nisbətinin minimum 8% olması tövsiyə edil-
məkdədir.
Kapital çatışmamazlığı durumunda sərmayə artımı
etmək olar və ya başqa bir güclü bankla birləşmək, aktiv
strukturunda bəzi məhdudiyyətlər qoyula bilər вя faiz xərъlər-
lərini azalmaqla sərmayə yertərsizlik problemini qismən həll
etmək olar.
Kredit riski. Кредит aldığı krediti заманында geri ödəməmə
riski vardır. Kredit riskinə qarşı qorunmanın ən yaxşı yolu
kredit portfelinin çeşidləndirilməsidir. Hər hansı bir bankın
kredit risk səviyyəsi həmin bankın sahib olduğu kreditlərin key-
fiyyəti ilə doğrudan da sıx bağlıdır.Kredit riskи bankların
qarşılaşdıqlarıən təməl risk növüdür. Basel Bankind Nəzarət və
Nizamlama komitəsi tərəfindən kredit riski, bir bankın kredit
müştərisinin ya da özü ilə bir anlaşmaya tərəf olanın
müqaviləşərtlərinə uyğun formada öhdəlikləri qarşılayamama
olaraq tanımlanmışdır.
Qarşı tərəf borъunu müəyyən edilmişödəmə müddətində
tam ödəyə bilmədikdə, bank kredit riskinə məruz qalır. Qrup
məruz qaldığı kredit riskinə bir borcalan və ya borcalanlar
qrupu, eləъə dəъoğrafi və ya fəaliyyət seqmentləri üzrə limitlər
228
müəyyən etməklə nəzarət edir. Bu ъür risklərə Qrup tərəfindən
müntəzəm olaraq nəzarət olunur və il ərzində mütəmadi olaraq
nəzərdən keçirilir. Kredit riski səviyyəsinin məhsul, borъalan
və sənaye sahələri üzrə limitləri müntəzəm olaraq darə Heyəti
tərəfindən təsdiqlənir.
Bir borъalan, o ъümlədən banklar və broker şirkətlərinin
məruz qaldığı kredit riski əlavə olaraq balans və balansdankə-
nar riskləri əhatə edən sub-limitlər vasitəsilə, eləъə də gün ər-
zində forvard valyuta müqavilələri kimi tiъarət vasitələri üzrə
risk limitlərini ötürməklə məhdudlaşdırılır. Qəbul edilə bilən
risk səviyyəsi üzrə limitlərə faktiki olaraq hər gün nəzarət edilir.
Kredit riski mövъud və potensial borъalanların borъ
vəsaitləri üzrə faiz ödənişlərini vəəsas məbləği geri qaytarmaq
qabiliyyətini müntəzəm şəkildə təhlil etməklə, həmçinin lazım
olduqda kredit limitlərini dəyişdirməklə idarə olunur. Kredit
riski həmçinin hüquqi və fiziki şəxslərin təminat və zəmanət-
lərini almaqla idarə olunur.
Balansdankənar maliyyə vasitələri üzrə kredit riski həmin
maliyyə vasitəsi üzrəəməliyyatların digər iştirakçısı tərəfindən
müqaviləüzrəöz öhdəliklərini yerinə yetirə bilməməsи nətiъəsin-
də zərərin yaranması ehtimalı kimi müəyyən edilir. Qrup şərti
öhdəlikləri və balans üzrə maliyyə vasitələri iləəlaqədar əməliy-
yatların təsdiqlənməsi prosedurları, riskləri məhdudlaşdıran li-
mitlərdən istifadə və monitorinq prosedurlarına əsaslanan eyni
kredit siyasətini tətbiq edir.
Banklar gün getdikъə kreditlər xariъində də dəyişik finan-
sal alətlərə ilişkin kredit riski ilə qarşı qarşıya qalmaqdadırlar;
məsələn, interbank əməliyyatları, kommersiya finansmanı, val-
yuta əməliyyatları, swap əməliyyatları, bonoslar, opsiyonlar.
Müddətli əməliyyatlar, qarantı və kəfalətlər kimi verilən kre-
ditlərin az sayıda şirkətin yoğunlaşması və ya tək bir şəxsə və
ya indуstri sektoruna böyük miqdarda kredit açılması kredit
riskini artırır.
229
Valyuta riski –Валйута базарларында valyutalardakı gözlə-
nilməyən dalğalanmalar səbəbi ilə bank axın mövqelərində
uyğunsuzluq ilə rastlaşa bilər və zərərə düşər.
Azərbayъan Respublikası Milli Bankının Açıq Valyuta
Mövqeyi Limitlərinin Müəyyən Edilməsi və Tənzimlənməsi
haqqında Qaydalarına uyğun olaraq, Bankın hər-hansı bir
valyuta üzrə açıq valyuta mövqeyi Bankın ümumi kapitalının
10%-dən, bütün xariъi valyutalar üzrə isə 20%-dən artıq
olmamalıdır.
Likvid riski - banklar istər kredit fəaliyyətlərini və
investisiya qoyuluşlarını aparmaq, istərsə dəəmanət sahiblərinin
tələblərini ödəyə bilmək üçün yetərli miqdarda istifadə edilə bilən,
fonda sahib olmaq məcburiyyətindədirlər. Fondların yetərsiz
olması halında risk daha da yüksəlir. Bu riskə nümunə kimi bü-
tün əmanət sahiblərinin pullarını bir anda bankdan götürməsi ilə
bankın tam iflasa uğraması göstərilə bilər.
Likvidlik riski aktivlər üzrəəməliyyatların yerinə yetirilmə
müddətinin passivlər üzrəəməliyyatların ödəmə müddətləri ilə
uzlaşmadığı hallarda ortaya çıxır.
Faiz riskli aktiv və passivlərdən hər hansı birisinin
müddətinin digərindən qısa və ya uzun olması durumunda
ortaya çıxmaqdadır ki, buna likvidlik riski də deyilir.
Faizriski - faiz nisbətlərində meydana gələn dəyişikliklərin
bankın gəlir və xərclərinə təsir etməsindən ortaya çıxan bir riskdir.
Faiz başqa sözlə, bankların aktivlərində və passivlərində
bulunan faizlə alətlərin yenilənmə sırasında qiymətlərin qeyri-
müəyyənlik səbəbi ilə daşıdığı ilə risklərdir.
Əməliyyat riski – sistemlərin nasazl
ığı, işçilərin səhvi,
saxtakarlığı və ya xarici hadisələr nəticəsində yaranan riskdir.
Nəzarət sistemi işləməyəndəəməliyyat riskləri nüfuza xələl
vura, hüquqi nəticələrə və ya maliyyə zərərlərinə gətirib çıxara
bilər. Bank bütün əməliyyat risklərinin aradan götürülməsini
güman edəbilməz, lakin Bank bu riskləri nəzarət sistemi və
potensial risklərin izlənməsi və onlarla bağlı tədbirlərin
görülməsi yolu ilə idarə edə bilər. Nəzarət sisteminə vəzifələrin
Dostları ilə paylaş: |