M ətbuat: millətin dili, gücü və güzgüsü 2011-2017-ci ILL
Yüklə 5,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «Kaspi» dalğası və Ceyhun Hacıbəyli
70
ürəklərdə necə bir ümid çırağı yandırır, mərhumun xatirəsi minnətdarlıq hissi ilə necə yad edilirdi. Həmin gündən cəmi yeddi il ötmüşdür. Nə olsun? O təmtəraqlı, ibarəli nitqlərdən nə qaldı? Deyəsən, külək elə həmin gün o çıxışları sovurub apardı. Həsən bəy təntənəli şəkildə dəfn olundu, onun haqqında 2-3 gün də orda- burda danışdılar, qəzet və jurnallar onun bioqrafiyasını dərc etdilər, portretini verdilər – vəssalam. Müsəlman cəmiyyəti ona müxtəlif sahələrdə ilk addımı atmağı öyrədən, ona zəngin miras, irs qoyan, onu mədəni həyata alışdıran xadimi ilə beləcə üzülüşdü. Deyəsən, hər şey bitdi…” C. Hacbəyli Həsən bəyin tamamilə yaddan çıxarıldığını acı təəssüflə qeyd edərək yazır: ”Digər xalqlar ona xidmət göstərən övladlarının xatirəsini əziz tutur, ona abidə qoyur, adını əbədiləşdirir, ailəsinə qayğı göstərir və s. Bizdə isə tamamilə əksinədir. Biz nəinki Həsən bəyə abidə ucaltmadıq, heç adi qəbirüstü daş qoymaq üçün onun həyat yoldaşına kömək etməyə gəlmədik, biz nəinki Həsən bəyin adını və xatirəsini əbədiləşdirmədik, hətta onun tamamilə unudulması üçün çalışdıq, nəinki onun ailəsinə qayğı göstərmədik, əksinə elə bil ona əlavə dərd, kədər gətirmək prinsipi ilə bəhsə girdik.” Müəllifi cəmiyyətin biganəliyi heyrətə gətirir, bu bəlanın səbəbini izah etməkdə çətinlik çəkdiyini, eyni zamanda onun öyrənilməsinin , aradan qaldırılmasının zəruriliyini vurğulayır, xəbərdarlıq edir: “Yoxsa, öz canyandıranımızın, himayədarımızın xatirəsinə bu cür münasibət az-çox mədəni cəmiyyətdə hələ təsadüf olunmayan xüsusiyyətlərimizi üzə çıxara bilər. Hətta vəhşilər belə öz başçılarının məzarlarını bəzəyirlər.” Ceyhun Hacıbəyli məqalələrində Hüseyn Ərəblinskinin, Haşım bəy Vəzirovun xalq işi uğrunda fədakarlığını yüksək dəyərləndirir. Müəllifin 1911-ci ildə dərc etdirdiyi, Ağabəyim ağa, Aşıq Pəri, Gövhər ağa, Fatma xanım Kəminə, Xurşid banu Natəvan, Fatma Bikə, Qubalı Bikə kimi yeddi Azərbaycan şairəsinin həyat və yaradıcılıq yolundan bəhs edən iri həcmli «Azərbaycanın gülləri» adlı məqaləsi ədəbiyyatşünaslığımızın ilk nümunələri kimi də mühüm əhəmiyyət kəsb 71
edir. 1950- ci illərdə Ceyhun bəy həmin yazını tərcümə etməklə fransız oxucularını da qadın şairlərimiz haqqında məlumatlandırmışdır. XIX əsrin sonları, XX əsrin əvvəlləri Rusiya müsəlmanlarının şəriksiz lideri, məşhur «Sözdə, fikirdə, işdə birlik» ideyasının sahibi, «Tərcüman»ın redaktoru, naşiri İsmayıl Qaspiralını Ceyhun bəy şəxsən tanıyır və onun sözünü, əməllərini yüksək qiymətləndirirdi. «Millətin atasının» - İsmayıl Qaspiralını dövrün xadimləri onu belə adlandırırdı – vəfatı ilə əlaqədar. «Kaspi»də (1914, № 204) dərc etdirdiyi «İsmayıl bəy Qaspiralının xatirəsinə» adlı yazısında C.Hacıbəyli sonsuz kədər və eyni zamanda qədirbilənliklə yazırdı ki, 32 il ərzində Rusiyanın türk müsəlmanlarını birliyə çağıran İ.Qaspiralı ölümü ilə də onları birləşdirdi, onun vəfatı ümumxalq kədərinə çevrildi. Əgər desəm ki, dövründə yalnız İ.Qaspiralıya yüksək münasibətinə görə Ceyhun Hacıbəyli ən ali sözlərə layiqdir, fikrimdə mübaliğə axtarmayın…
Yubiley yaxınlaşır.. Ceyhun Hacıbəyli xalq xadimlərinin xatirələrinə həsr etdiyi məqalələrində onların xatirəsinin əbədiləşdirilməsinin vacibliyini, xalqın hafizəsində daim yaşamaq haqqını qazandıqları üçün həmişə xatırlanmalarını ürəkdən arzu edirdi. Eyni haqqı mərhum Ceyhun Hacıbəylinin də qazandığını tam məsuliyyətlə söyləmək olar. 2016- cı ildə mətbuatımızın mümtaz siması, istiqlal mücahidi Ceyhun Hacıbəylinin anadan olmasının 125 ili tamam olur. Kim bilir, bəlkə Azərbaycan mətbuatının 140 illiyi münasibəti ilə qələmə alınmış bu yazı Ceyhun Hacıbəylinin yubileyinin təntənəli qeyd olunması üçün bir vəsilə olacaqdır!?
72
tədqiqatçı, tərcüməçi, folklorşünas, sovetoloq, istiqlal mücahidi, mühacirətin fəal üzvlərindən və onların təşkilatlanmasında müstəsna, misilsiz xidmətləri olan Ceyhun Hacıbəylinin gənc yaşlarında «Kaspi» qəzeti ilə əməkdaşlığından, onun mahir publisist kimi yetişməsində bu qəzetin xüsusi rolundan bəhs etmək cəhdim növbəti dəfə baş tutmayanda, yazını çoxdan məni tərk etməyən, Azərbaycan tarixinin, ədəbiyyatının, mətbuatının çox ciddi, aktual və əhəmiyyətli problemləri ilə bağlı mülahizələri bölüşməklə başlamaq qərarına gəldim: - «Kaspi» qəzeti də daxil olmaqla XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərində Bakı, Şuşa, Gəncədə rus, gürcü, erməni, polyak, alman dillərində bir çox qəzet, jurnal nəşr olunurdu. Proqramına, məqsədinə, mövqeyinə, təmayülünə, dilinə baxmayaraq, bu mətbu orqanlar Azərbaycan mətbuat tarixinin müəyyən mərhələsinin məhsuludur. Böyük dövlət və siyasi xadim, istedadlı yazıçı Nəriman Nərimanov «Kaspi» qəzetinin 1896- cı il tarixli 25-ci nömrəsində kədərlə yazırdı: «Əgər Zaqafqaziyada Azərbaycan dilində qəzet çıxsa, onda cəmiyyət də ana dilində qəzet oxuyaraq özünün nə etməli olduğunu, nədə geri qaldığını başa düşərdi». Həsən bəy Zərdabinin «Kəşkül»ün bağlanmasından (1883) «Şərqi»Rus»un açılmasınadək olan dövrü «cəmiyyətin qaranlıq dövrü» adlandırırdı. Bax, belə bir dövrdə az-çox «Kaspi» tələbatı ödəyirdi. Təsadüfi deyil ki, qabaqcıl Azərbaycan ziyalıları Qafqazın digər rusdilli qəzetləri ilə yanaşı «Kaspi»də də çıxış edirdilər. Təəssüf ki, «Kaspi»də daxil olmaqla, onların fundamental araşdırılması, təhlil edilməsi və dəyərləndirilməsi sovet dövründə olduğu kimi bu gün də diqqətdən kənarda saxlanılır, yaxud problemə səhlənkar yanaşılır. Halbuki, XIX əsrin ikinci yarısından etibarən Bakıda kapitalist münasibətlərinin bərqərar olması, sənayenin, xüsusi ilə neft istehsalı ilə bağlı sahələrin inkişafı, bu proseslərlə paralel cəmiyyət həyatının digər sahələrində – elm, mədəniyyət, təhsildə baş verən canlanmalar Yüklə 5,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|