M ətbuat: millətin dili, gücü və güzgüsü 2011-2017-ci ILL
Yüklə 5,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
650
(M əhərrəm Qasımlı. Bir udum Borçalı havası. “Kəhər at nalı neylər...: kitabına ön söz)
-Bu kitab ( H. H əsənlinin Fikrət Mursaqulovdan bəhs etdiyi “İşıq əlffası”ndan gedir- T. A.) m əni elə kövrəltdi, elə təsirləndirdi ki, nəyi necə yazdığımı və ümumiyy ətlə, yaza bilib bilmədiyimin fərqində deyil. Həzi Həsənli, üzümü sənə tuturam. Etiraf edim ki, m ən xatirə-povestlər oxumuşam və hərəsi də məndə bir ovqat yaradıb. Amma sən bu kitabınla sözün bütün mənalarında mərhum şairimiz Fikr
ət Musaqulova bir söz abidəsi yapmısan. Özü də təkcə ona yox, bu kitabda adı ç əkilən, dünyadan nakam köçmüş söz adamı Məmməd Nazimoğlunun da, üstəlik qolları Fikrətə yol olan Giviyə də! Fikrətlə bağlı fikirlərini ürəklə, amma nisgillə dil
ə gətirən digər ziyalılarımızı da yenidən işıqlı məqamdan, işıqlı nöqtədən oxucuya göst ərmisən. (Əbülfət Mədətoğlu. Bu zalım dünyada. “Ədalət” 5 may, 2012).
- “İşıq əliffası”
kitabında Həzi Həsənli F. Mursaqulovun portretini bədii obraz s əviyyəsində yaratmağa müvəffəq olmuşdur. Bunu təmin edən birinci amil s əmimiliyi, duyğu və düşüncələrinin ifadəsində təbiiliyi qoruya bilməsidir (İlham Abbasov. İşıqlı dünyanın adamı. «Uğur» nəşriyyatı, Bakı, 2012, 140 səh. Kitaba ön söz ). - Atam bir gün işdən evə gələndə mənə bir kitab göstərmişdi. Kitabın üstündə mü əllifin adı yazılmışdı: Həzi Həsənli. Kitabın adı isə “Siz ey sevdiklərim...” adlanırdı. Həmin dəqiqə kitabı oxumağa girişdim. Şeirləri oxuya-oxuya Həzi əmini gözümün qabağına gətirirdim. Hər şeirdə onun sərt üzü görsənirdi. Onun şeirlərinin kənd havası mənə bizim Muğanlını xatırlatdı. Yeddi ildir ki, getm
ədiyim, dağlarının görkəmini unutduğum Muğanlı kəndini... (qafqazinfo,13 may 2015). - Lerikd ə isə eşitdim ki, başqa bir şair dostum, tələbə yoldaşım Həzi Həsənli ötən payız burada olub və qayıdanbaş "Lerik duyğularım- lirik duyğularım" adlı
651
t əəssüratlarını qəzetlərin birində çapa verib. O yazını mən də oxudum və Həzinin poetik müşahidələrindən xeyli duyğulandım:
Göyn
ədər gözümdə şeh
hərdən məni, Çeşmələr çağırar, şəhərdən məni, Görm əsəm
yandırar qəhərdən məni, Yaylaq h əsrətimin körük dağları, N ə yaxşı görüşdük Lerik dağları.
( Əli Nəcəfxanlı. Baxıb cəlalına sevinir dağlar. “Xalq qəzeti”. 20 aprel 2010). -...H əzi Həsənli şeirə ana südü kimi baxır və ona haram qatmaq niyyəti yoxdur.Qardaşım Həzi Yenisey çölləribdən, Altayın ətəklərindəniz alıb gələn bir cığırla yol tutub getməkdədir (Məmməd Nazimoğlu. Biz sözün acıyıq, Həzi də, m ən də. “Siz ey sevdiklərim” şeirlər kitabına ön söz). Əlbəttə, Həzinin yaradıcılığı haqqındakı müxtəlif məqalələrdən gətirdiyimiz sitatlardan da görünür ki, mü əlliflər onun əsərlərinə fərqli aspektlərdən yanaşsalar da, ortaq q ənaətlərdə birləşirlər: Həzi istedadlı, səmimi, duyğulandıran, düşündürən şair- publisist, qədirbilən, təəssübkeş insandır. Mübaligəsiz deyirəm ki, onun söz dünyası sirli, sehirlidir, dərindir, genişdir, ana nəvazişi tək şirin, ata m əsləhəti qədər dəyərlidir. Bu qənaətdəyəm ki, elə- obaya, yurda- yurddaşlara, ad ət-ənənələrə milli duyğularla, böyük sevgi ilə qələmə alınmış, mənəvi dəyərlərlə z əngin, sənətkarlıq baxımından təqdirəlayiq Həzi Həsənli poeziyası, publisistikası özünd ən gen-bol və səxavətlə bəhs etmək haqqını qazanmışdır. H əzi həsrət şairidir. Borçalının, ata-baba ocağının nisgili, doğma diyarın p ərişanlığı Həzinin q ələmində elə təsvir və təqdim olunur ki, onun ağrı-acısı istər- ist əməz oxucunu həyəcanlandırır, riqqətə gətirir. O, fərdi ovqatı, hiss və şəxsi yaşantıları poetik ideyaya çevirməyi, ona ictimai məna və ruh verməyi bacarır: Durnalar köç eyl ər, darıxar ürək,
652
Qollarım uzalı, əlim çatammaz. (Bir payız axşamı) Yaxud, X əyalım bulud tək doldu, boşaldı. M ənim baharımı boran, qış aldı. Baxdım ata yurda gözüm yaşardı, G əlmişəm, “Yal yolu”, tozundan öpüm.(Gəlmişəm). H əzinin kökə, soya, el-obaya, doğma ocağa bağlı, təbiəti vəsf edən misralarından Aşıq Ələsgər, Aşıq Alı, Məmməd Araz, Hüseyn Arif, Zəlimxan Yaqub poeziyasının ətiri, qoxusu gəlir: G əlin bir də halallaşaq, Qadanızı alım, dağlar. Döz
əmmərəm uzaqlaşsaq, Qoy seyrin ə dalım, dağlar. (Dağlar) , yaxud V ətənim, itənim, tənim- a bəllim, A şirin avazlım, a şirin dillim. Əcdadım, əzəlim, ilkim, əvvəlim. M əkanım, ay Şuşam, sonum, ay Şuşam! (Şuşa). H əzi Həsənlinin dilinin sadəliyi, oynaqlılığı , canlılığı, koloriti onun şeirlərinnin t əsir gücünü artırır, fikrin həm dərinliyinə, dolğunluğuna xidmət edir: “Dubeyti” ür əyim, “Dilqəmi” qanım, Bunları asta çal, sən mənim canım.
653
“Yanıq Kərəmi”də alışım-yanım, Bağrını yandırım köz havasının.( Xəyalım xalların içində azdı). H əzinin portret dünyası
Xalq şairləri Hüseyn Arif (Yaddaşımdakı Hüseyn Arif və ya söhbəti də s əmimi idi, ülfəti də), Z əlimxan Yaqub ( Unudulmaz Z əlimxan Yaqub), alman dili müt
əxəssisi, istedadlı tərcüməçi, professor Çərkəz Qurbanlı (Amalı və əməli bütöv insan)
tanınmış şairlər Fikrət Sadıq (Ağ işıq və ya unudulmaz şairimiz Fikr ət Sadıqı
bir daha xatırlayarkən), Eldar N əsibli ( Bircə qarış torpağa dönə bils əydim Qazaxda), Əli Nəcəfxanlı ( Uzaq illərin yaxın dostu), tanınmış pedaqoq, alim, dövl ət qulluqçusu Əmirxan Babaşov (Alim ömrünün mənası), el
əcə də nakam şairlər Fikrət Mursaqulov (İşıq əlifbası), Akif Afşan (Yaşasaydı, yazardı) haqqında yazdığı xatirələr, portret oçerklər, məqalələr Həzi Həsənlinin mahir publisist olduğuna dəlalət edir. Onun publisistikası səciyyəvi cəhətləri ilə maraqlı v ə yaddaqlandır. Həzi Həsənli: 1.
aktual, əhəmiyyətli mövzu, problemlə ilgili xarakterik fakt seçməyin və ondan yerli- yerind ə istifadə mahir ustasıdır; 2.
o, eşitdiklərindən daha çox gördüklərinə, müşahidələrinə istinad edir; 3.
oxucuya t əsir etməyi, onu inandırmağı, düşündürməyi bacarır; 4.
əhrəmanının qabarıq məziyyətlərini səmimi şəkildə, sevə-sevə təsvir və t əqdim edir, bu üsulla da öz sevgisini digərlərinə də sirayət etdirir; 5.
istifad ə etdiyi bədii təsvir və ifadə vasitələrinin köməyi ilə hadisələr, görüşlər, onlarla əlaqəli faktlar və rəqəmlər barədə zəngin və unudulmaz t əəssürat yaradır; 654
6. s ənədlə yaradıcı təfəkkür və bədii düşüncənin sərhədlərini bilir, duyur, onların harmoniyasını yaradır.
H. H əsənli “Unudulmaz Zəlimxan Yaqub” oçekində sənətkarın bənzərsiz portretini yaratmış, onu bir milli, vətəndaş şair və böyük insan obrazını canlandırmışdır. O, xəstəliklə üz-üzə qalan şairlə sonuncu görüşünü belə təsvir edir: “
İçində həyatla ölümün savaşı gedirdi sanki. Onun bu halı ürəyimi yaraladı, könlümü ağrıtdı, qəlbimi göynətdi. Dağlar kimi vüqarlı görkəmindən, əzəmətli qədd-qamətindən, məğrur baxışından, ləngərli yerişindən, şaqraq gülüşündən, aslanların mahnısına yatan səsindən əsər-əlamət qalmasa da, yaşamaq, yaratmaq həvəsi diriydi, təmkini yerindəydi. Tanrı eşqini sevə-sevə, ür əyində yaşada-yaşada yaşayırdı. Coşqun təbindən doğulan poetik duyğularla dolu söhb ətləri bitib tükənmirdi. Yazın nəfəsi gələndə də, suların səsi duyulanda da, q ışın sazağı göylərin ətəyinə baş qoyan, şairi başına qaldıran uca dağların zirvəsinə vüqarlı və qübarlı qar gətirəndə də qəlbi nur çeşməsi kimi aşıb-daşır, həyat eşqindən danışırdı. Danışdıqları Uca Tanrıya tapınan şair n əfəsinin dərinliklərindən gəlirdi.” Burada Həzi şairdən onun natiqlik üslubuna v ə yazı tərzinə uyğun bəhs etməklə Zəlimxan Yaqub xarakterinə xas c əhətləri daha uğurla ön plana çəkməyi bacarmış və görüş barədə təsirli t əəssürat yarada bilmişdir. H əzi Həsənlin Hüseyn Arif haqqında xatirəsi də eyni sevgi, eyni məhəbbətlə q ələmə alınmışdır. Müəllif burada şairlə ilk görüşünü, ilk söhbətini xatırlayır, Hüseyn Arifin V ətəni, onun füsunkar təbiətini tərənnüm edən poeziyasından söz açır, “ ağappaq ümid kimi könlündən” keçən misraları ilə oxucusunu feyziyab edir. H əzi səriştəli publisistlərə məxsus ustalıqla Hüseyn Arifi həm istedadlı şair kimi, həm də maraqlı bir insan kimi yada salır: “
O, h əyatda qayda-
qanunla yaşamağa meylli deyildi, özünü çərçivəyə salan deyildi, azad insan idi, müdrik insan idi. Ona gör ə də dildə - ağızda onun təfəkküründən süzülüb g ələn o qədər deyimlər, lətifələr dolaşmaqdadır ki... Bir gün Xalq
655
yazıçısı Mirzə İbrahimov ona zəng vurub deyir: - Hüseyn, bu gün Yazıçılar İttifaqında partiya iclası var. Sənin iştirakın vacibdir. Hüseyn Arif deyir: - Baş üstə, Mirzə müəllim, siz iclasınızı keçirin, mən sabah gələrəm.” Bu cür hadis ələri nəql etməklə publisist qəhrəmanının real obrazını canlandırmağa müvəffəq olur. ə kitabın, onlarla publisistik məqalənin müəllifi Həzi Həsənlinin 60 illiyi münasib
əti ilə qələmə aldığım bu yazıda dostumuzun həyatına və yaradıcılığına k ədərli iz salmış bəzi üzücü olaylardan bilərəkdən bəhs etmədim. İstedadlı şair- publisist ə çoxşaxəli fəaliyyətində, yaradıcılığında yeni uğurlar arzulayıram. Bundan sonra tale s əni yalnız sənət meydanında sınağa çəksin, əziz dostumuz! modern.az, 24 aprel 2017.
D əyişən zaman, dəyişməyən erməni xisləti və vəhşiliyi Kütl əvi İnformasiya Vasitələrində erməni quldurları tərəfindən körpə Z əhranın və nənəsi Sahibə İdris qızının qətli ilə bağlı dərc edilən yazılar nə q ədər sarsıdıcı, ürəkağrıdıcı, kədərli olsa da, acı təəssüflə qeyd edirəm ki, mövzu yeni deyil v ə 100 ildən çoxdur ki, mətbuatımızın gündəliyindən düşmür: onlar öldürməkdə, işğal etməkdə davam edirlər. Havadarlarının maddi, ideoloji d əstəyi ilə xalqımıza qarşı Bakıda ermənilərin 1905- ci ilin fevral, avqust aylarında, 1918- ci ilin mart, aprel aylarında ölkənin demək 656
indiki Erm ənistan ərazisində, Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ və ona bitişik rayonlarında erməni quldurlarının dinc sakinlərə qarışı törətdiyi ağlasığmaz cinay ətlərə, o cümlədən Xocalı faciəsinə, ermənilərin həyata keçirdiyi saysız- hesabsız terror aktlarına dair kifayət qədər materiallar dərc edilmişdir... Yeri gəlmişkən, qeyd olunmalıdır ki, sovet hakimiyyəti illərində mətbuatda erməni vanadizmi ilə bağlı materiallar verilməsə də, tariximizin acı, ağır səhifələri haqqında illər boyu susmayan və susdurula bilməyən tək səs mühacir səsi olmuşdur. "Yeni Qafqasya", "Azəri-türk", "Odlu yurd", "Bildiriş", "İstiqlal", "Qurtuluş", "Azərbaycan" və başqa mətbu orqanlar, mühacirətin digər nəşrləri bu mövzunu daim diqqət mərkəzində saxlamış, soyqırımı qurbanlarının xatirəsini yad etmiş, erməni qatillərin əməllərini lənətləmişlər. Balaca Z əhranın taleyi onlardan birini- düz yüz il əvvəlki yaşıd yavruların başına gələnlərdən bəhs edən bir məqaləni xatırlatdı... Az ərbaycan mühacirlərinin 1932-ci ildə nəşr etdirdikləri “İstiqlal” qəzeti erm əni vandalizmindən, qana susamış bədnam qonşularımızın xalqımıza qarşı törətdiyi tarixi cinayətlərdən, bəşər tarixində görünməmiş vəhşiliyindən yeri g əldikcə bəhs etmişdir. Bu baxımdan istiqlal mücahidi, istedadlı publisist Mirz ə Bala Məmmədzadənin qəzetin 1933-cü il 1 aprel tarixli 31-ci nömr əsində dərc olunan “Bir qırğının 15 illiyi” və “31 Mart” adlı məqalələri diqq əti çəkir, aktual və ibrətamizdir. M əqalədə müəllif tarixi faktlara, etibarlı mənbələrə istinad edərək Şaumyan, Avakyan, Arakelyan, Ter-Petrosyan, Saakyan, Lalayan, Amazaps, Əmiryan... kimi quldurbaşıların Azərbaycan ərazisində- Bakı, Şamaxı, Quba, Salyan, L ənkəran, Astara, İsmayıllı... rayonlarında törətdiyi qətliamları t əfsilatı ilə təsvir edir, faktları saxtalaşdıran, hadisələrə başqa don geydirən sovet m ətbuatından fərqli olaraq, Mart faciəsinin əsl səbəbini göstərir, 657
əbəbkarlarını ifşa edir. Yazılarda erməni cəlladlar tərəfindən silahsız insanlara, körp ələrə, qadınlara, qocalara tutulan amansız divanlardan, talanlardan geniş söz açılır. Maraqlı və diqqətçəkəndir ki, müəllif "mart günlərini fotolarla təsbit etmiş" bir çox iranlı, polyak, gürcü və s. əcnəbiləri tanıyır və yazdıqlarında da daha çox onlara istinad edir. Bakı faciəsini gözləri ilə görmüş M.Kulka adlı əcnəbinin dediklərini qələmə alır: "Erməni əsgərlər müsəlman məhəllələrinə girib əhalini öldürür, qılıncla parçalayır, süngülərlə dəlik-deşik edir, uşaqları odun içərisinə ataraq diri-diri yandırır, üç-dörd günlük südəmər körpələri isə süngülərinə taxırdılar" . Erməni vəhşiliyini gözləri ilə görən şahid nəql edir ki, öldürmədikləri qadınların saçlarını bir birinə bağlayaraq çılpaq bir şəkildə küçələrə sürüyür, bədənlərinə tüfəngin qundağı ilə zərbə endirirdilər. Heç kimə rəhm etmirdilər: uşaqlar kimi ixtiyarlara da aman yox idi. Məqalə müəllifi əcnəbi diplomatın çəkdiyi fotolarda əksini tapmış dəhşətli mənzərələri isə belə təsvir edir: "Mələk qədər sevimli bir azərbaycanlı körpə Bakının bir divarına mıxlanmışdır. Mıx körpənin düz ürəyinin üstündən vurulmuşdur; bir yığın qızlı-oğlanlı uşaq ölüləri, üzərində qocaman çoban köpəkləri, onlardan biri məsum bir körpəni gəmirir..., çılpaq bir qadın ölü vəziyyətdə yerə sərilmiş, bu ölü vücudun qurumuş döşlərini bir ya vru əmməkdədir". Müəllif bütün bunlardan sonra yazır ki, mən minlərlə qız və qadınların əsir götürüldüyünü, "Rekord" teatrının o gün məhşəri andıran mənzərələrini və s. qeyd etmirəm. Çünki 31 Martı xatırlamaq və canlandırmaq üçün bunlar da kifayətdir... 10 0 il əvvəl "mələk qədər sevimli bir azərbaycanlı körpə Bakının bir divarına mıxlanır”, “qılıncla parçalanır, süngülərlə dəlik-deşik edilir, ocağın içərisinə atılaraq diri-diri yandırır, üç-dörd günlük südəmər körpələr 658
minaatanlardan v ə d əzgahlı qumbaraatanlardan atılan mərmilərlə qətlə yetirilir. Azərbaycan tarixin ə erməni qaniçənlərin növb əti cinayəti kimi düşən azyaşlı körpənin - Z əhranın ölümü e rməni vəhşiliyinin sadəcə formasının dəyişdiyini bir daha t əsdiqlədi.
659
Document Outline
Yüklə 5,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|