M I k r o I q t I s o d I y o t

1,1 
- 
ja d v a l
Ishlab chiqarish imkoniyatlari
Ishlab chiqarish imkoniyatlari
Don, mln. tonna
Traktor, dona
1
5,0
0
2
4,7
1
3
4,3
2
4
3,8
J
5
3,0
4
6
2,0
5
7
0,9
6
8
0,0
7
1.2 
— rasmdagi shtrixlangan sohaga ishlabchiqarish imkoniyatlari to ‘plami 
deyiladi (rasmda 0 AB soha). 0 AB soha ichida joylashgan nuqtalarda korxona ishlab 
chiqarish resurslaridan toMiq foydalanmagan. Masalan, К nuqtada 2 mln. tonna 
don, 2 ta traktor ishlab chiqaradi, lekin resurslami bir qismi ortib qoladi. 0 AB 
sohadan tashqarida yotgan har qanday nuqtaga to ‘g‘ri keladigan ishlab chiqarish 
dasturi mavjud resurslar bilan ta ’minlanmaydi (masalan, L nuqta). Ishlab chiqarish 
imkoniyati to ‘plamining chegarasi boMgan AB chiziq ishlab chiqarish imkoniyatlar 
chizigMni beradi.
Ishlab chiqarish im koniyatlar chizigM odatda qavariq ko'rinishda bo ‘ladi. Bu 
shuni ko‘rsatadiki, har bir traktorni ishlab chiqarish oldingisiga ko‘ra ko ‘proq 
don ishlab chiqarishni qisqartirishni talab qiladi. Jadvaldan va grafikdan ko‘rish 
mum kinki, birinchi traktorni ishlab chiqarish, don ishlab chiqarish 0,3 mln. 
tonnaga qisqartirilgan boMsa, ikkinchisi-0,4 mln. tonnaga, uchinchisi-0,5 mln. 
tonnaga va xokazo.

---

Ishlab chiqarish imkoniyati chizig'i mavjud resurslardan to'liq va samarali foydalangan 
holda har xil miqdordagi tovariar kombinatsiyalarini ishlab chiqarish variantlarini 
ifodalaydi. Boshqa tomondan, ishlab chiqarish imkoniyatlari chizig'i foydalanilayotgan 
texnalogiyaning rivojlanganlik darajasini va resurslardan foydalanish darajasini ifodalaydi. 
Shuning uchun ham, agar resurslar oshsa yoki texnalogiya takomillashsa, AB chizig'i 
o'ziga parallel ravishda o'ngga, yuqoriga siljiydi, ya’ni AB xolatga o'tadi (1.3-rasm).
Agar ushbu ikkita mahsulotdan birini ishlab chiqarish texnologiyasi takomillashsa 
(masalan, don ishlab chiqarishni), u holda AB chizig'i A,В holatga siljiydi. Agarda 
traktor ishlab chiqarish texnologiyasi takomillashsa (masalan, don ishlab chiqarish), 
u holda AB chizig‘i A,B holatga siljiydi. Agar traktor ishlab chiqarish kengaysa — AB, 
holatga siljiydi (1.4-rasm).
Ishlab chiqarish imkoniyatlari chizig'i mahsulotlami ishlab chiqarishning har xil 
al’temativ variatnlari mavjudligini ko'rsatadi. Bu ishlab chiqariuvchilar mahsulot 
tarkibini tanlashi uchun muhim axborot hisoblanadi.
Ishlab chiqarish imkoniyatlariga misol. Korxonaning ishlab chiqarish imkoniyati 
deganda - mavjud texnologiyadan va korxona resurslaridan to'liq foydalangan holda 
iqtisodiy ne’matlami ishlab chiqarish hajmi yoki mahsulot ishlab chiqarish va xizmatlar 
ko'rsatish hajmi tushuniladi.
Ishlab chiqarish imkoniyati chegaralari ishlab chiqarish egri chizig'ini ifodalaydi. 
Ishlab chiqarishda ishlab chiqarish omilidan faqat mehnat qatnashgan holni ko'rib 
chiqamiz. Faraz qilaylik, bir oila uzumdan musallas ishlab chiqaradi va daraxt shoxlaridan 
savat to'qiydi. Oila o'z vaqtini vino ishlab chiqarishga yoki savat ishlab chiqarishga 
sarflaydi. Quyidagi 1.5-rasmda oilaning vino va savat ishlab chiqarish kombinatsiyalari 
tasvirlangan. Oila u yoki bu faoliyatga har xil miqdorda vaqt sarflaydi.

---

1.5-rasmda shtirxlangan zona ishlab chiqarish imkoniyatlarining to'plamini ko'rsatadi. 
Ushbu sohani gorizontal va vertikal o'qlar orasidagi chegarasini ko'rsatuvchi egri 
chiziq ishlab chiqarish imkoniyatlari chizig'i hisoblanadi. Ishlab chiqarish imkoniyatlari 
chizig'ining yotiqligi chekli transformatsiya normasi (ChTN) ni beradi, ya’ni u 
qo'shimcha bir birlik vino ishlab chiqarish uchun qancha miqdorda savat ishlab 
chiqarishdan voz kechish kerakligini ko‘rsatadi.