M I l L i k I t a b X a n a
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 234
nəzərə alaraq işlərin kompleks şəkildə aparılması təşkil edilmişdi. Bu da müsbət nəticəsini verdi. İkinci neft boru kəməri Gürcüstan ərazisində tikilirdi. Bu kəmər Bakıdan Gürcüstanın Qara dəniz sahilindəki Supsa limanına çəkilirdi. 1999-cu il aprelin 17-də Bakı-Supsa neft kəməri və Gürcüstanın Qara dəniz sahilindəki Supsa ixrac terminalı istismara verildi. Bakı-Supsa neft kəmərinin uzunluğu 850 kilometr və illik buraxılış qabiliyyəti 5 milyon tondur. Bakı-Supsa neft kəmərinin tikilməsi Azərbaycan Respublikası Prezidenti Heydər Əliyevin uzaqgörən siyasətinin və təkidinin nəticəsi idi. Onun Azərbaycanın strateji maraqları üzərində qurulmuş çoxvarianth ixrac neft strategiyasının əsaslı olduğunu göstərdi. Çünki bu layihənin əleyhdarları belə bir uzağı görməyən, perspektivsiz təklif irəli sürdülər ki, guya birinci neft kəməri - Bakı-Novorossiysk kəməri «Çıraq» platformasından istənilən həcmdə neft nəql etmək imkanına malikdir, ona görə də Bakı-Supsa kəmərinə ehtiyac yoxdur. Əlavə xərc qoymaq lazım deyil. Bunlar başa düşmürdülər ki, neft hasilatı da müqaviləyə görə getdikcə artır, bu artıma uyğun ixrac bora kəmərinə də tələbat artmalıdır. Həyat Heydər Əliyev siyasətinin uzaqgörənliyini, həyatiliyini elə ilk dövrdəcə sübut etdi. Belə ki, əgər 1997-ci ildə Azərbaycanda ildə 9 milyon ton neft hasil edilirdisə, 1998-ci ildə 11,4 milyon ton, 1999-cu ildə 13,8 milyon ton, 2000-ci ildə isə 14,5 milyon ton neft hasil edilmişdir. 1
Bu boru kəmərinin tikilməsi ilə neftin ixracı yalnız «Çıraq» yatağından deyil, digər yataqlardan da hasil olunan neftin iki müxtəlif istiqamətdə dünya bazarlarına çıxarılması təmin edilirdi. Azərbaycan neftinin ilk dəfə olaraq Qərb istiqamətində də ixrac edilməsi başlandı. Əlbəttə, bütün bu görülən işlər konsorsiuma daxil olan şirkətlərin böyük fəaliyyəti və onlarm qoyduqları kapitalın nəticəsi idi. Azərbaycan Beynəlxalq Əməliyyat Şirkətinin rəhbərliyi altında üç il müddətində görülən işlərə konsorsiumun səhmdarları tərəfindən bütövlükdə bir milyard dollar məbləğində kapital qoyulmuşdu. 2
1
2 «Azərbaycan» qəzeti, 14 noyabr 1997-ci il M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 235
işlərə də dünyanm müxtəlif ölkələrindən cəlb olunmuş 400-dən artıq şirkət iştirak etmişdir. Həmin kəmərlərdən 1997-ci ildən başlayaraq neft ixrac edilir. Qoyduqlan sərmayədən, investisiyadan istifadə edib hər biri mənfəət götürmüşlər. Neft sənayesinin belə sürətli inkişafı nəticəsində Azərbaycanda Neft Fondu yaradıldı. 2002-ci ilin oktyabrında Neft Fondunda 690 milyon dollara qədər vəsait toplanmışdı. 1
Üçüncü neft kəməri əsas kəmərdir. Bakıdan Türkiyənin Aralıq dənizindəki Ceyhan limanına çəkilən kəmərdir. Tarixə «Bakı-Tbilisi- Ceyhan» (BTC) əsas ixrac neft kəməri kimi daxil olmuşdur. Azərbaycanın paytaxtı Bakıdan Gürcüstan ərazisindən keçməklə Aralıq dənizindəki Ceyhan limanına qədər olan boru kəmərinin inşasının məqsədi beynəlxalq konsorsium ABƏŞ tərəfindən Xəzər neft yataqları «Azəri», «Çıraq» və «Günəşli»dən çıxarılan neftin dünya bazarına çatdırılmasıdır. Salınması 2004-cü ilə planlaşdırılan Bakı-Ceyhan neft kəmərinin layihəsinə görə onun uzunluğunun və iş qabiliyyətinin aşağıdakı kimi olması nəzərdə tutulurdu: boru kəmərinin marşrutunun uzunluğu 2170 km, diametri 48 düymə (1020 mm) olmalı, keçirmə qabiliyyəti ildə 45-60 milyon ton neft təşkil etməlidir və bu, ilk növbənin buraxılmasından 6 il sonra əldə edilməlidir, ilkin keçirmə qabiliyyəti - ildə 11,5 milyon ton neft olmalıdır. 2
milyard dollara qədər olduğu söylənilirdi. Türkiyə hissəsinin (1010 km) inşasına 1,3 milyard dollar tələb olunurdu ki, onu verməyi Türkiyə vəd etmişdi. Gürcüstan hissəsinin (255 km) inşası 500 milyon dollara, Azərbaycan hissəsi (465 km) 800 milyon dollara başa gəlməli idi. 3
Kür vadisi boyu Türkiyə sərhədinə, sonra Posof, Ərzurum, Ərzincan ərazisi ilə keçib son məntəqə olan Ceyhana çatdırılması planlaşdırılmışdı.
1
Heydər Əliyev. «Yoxsulluğun azaldılması və iqtisadi inkişaf üzrə dövlət proqramı»nın təqdimatına həsr olunmuş ümummilli konfransda nitqi. — «Azərbaycan» qəzeti, 26 oktyabr 2002-ci il
2
Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin cari arxivi. Xüsusi qovluq
3 Yenə orada
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 236
Qazaxıstanda və Türkmənistanda da çıxarılan neftin dünya bazarına çıxarılmasında istifadə ediləcəkdir. Azərbaycan Respublikası bu neft kəmərinin çəkilməsini strateji hadisə hesab edir. «BTC» neft kəmərinin tikilməsi də bilavasitə Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır, onun bu kəmərin tikilməsi yolunda hələ əvvəllərdən irəli sürdüyü fikir, apardığı mübarizəsi, gərgin səyləri və fəaliyyəti nəticəsində mümkün olmuşdur. Bu ideyanın həyata keçirilməsi uzunmüddətli mübarizənin nəticəsi idi. Həmin layihənin ideyası hələ əvvəllər irəli sürülmüşdü. Azərbaycanın həm xaricdəki, həm də daxildəki bədxahları müxtəlif bəhanələrlə, guya gələcəkdə Azərbaycanın bu kəmərlə ixrac etməyə kifayət qədər neftinin olmayacağı və i.a. uydurmalarla onun reallaşmasına mane olmağa çox çalışırdılar. Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru xəttinin tikilməsi işində əvvəl belə bir fikir irəli sürülürdü ki, guya bu iqtisadi baxımdan faydalı deyildir, çünki onun xərcləri çox yüksəkdir. Bunu xarici neft şirkətlərinin, konsorsiumun üzvləri də deyirdilər. Onlar hesab edirdilər ki, bu xərclər 3,7 milyard dollar həddində olacaqdır. Bu fikir Azərbaycan üçün çox gözlənilməz oldu. Azərbaycan xərcin həcmini müəyyən etmək üçün araşdırmalar apardı, məlum oldu ki, çəkilən xərc 2,5 milyard dollar həcmində olmalıdır. Türkiyənin «Nərgiz-TV» kanalının müxbiri Murad Yetginin Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin birinci vitse-prezidenti, Milli Məclisin deputatı İlham Əliyevlə 1999-cu il mayın 27-də bu haqda müsahibəsi aparılmışdır. Müxbirin «Fikirlərinizi Amerikada keçirdiyiniz görüşlərdə də bildirmisiniz. Amerikadakı görüşlərinizdən sonra bu barədə ümumi fikir söyləmək olarmı?» - sualına cavabında İlham Əliyev bildirmişdi ki, biz Amerika hökumətinin nümayəndələri ilə əlaqəyə girdik. Amerika prezidenti yeni bir vəzifə - Xəzər regionu üzrə xüsusi müşavir vəzifəsini yaratdı. Amerika hökuməti də hesablamalar apardı. Onların araşdırmalarından sonra bu rəqəm 2,4 milyard dollara bərabər oldu. Konsorsiumun üzvləri, hətta Amerika hökuməti də, Türkiyə də bu təkliflə razılaşdılar və bildirdilər ki, boru xəttinin tikilməsinə 2,4 milyard dollardan çox vəsait tələb olımarsa, zaman əlavə, izafı xərcləri Türkiyə hökuməti ödəyəcəkdir. 1
1
Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|