M I l L i k I t a b X a n a
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 223
investisiya qoyuluşlarında iştirakla bağlı gəlirlər; 3) respublika büdcəsinə konsorsiumun gəlirinin dörddə bir hissəsi məbləğində vergi ayırmaları. Bunların hamısı gəlirli neftin 80 faizinin Azərbaycana çatmasını təmin edəcəkdir. Eyni zamanda neftlə birgə çıxan və ehtiyatları 55 milyard kubmetr həcmində qiymətləndirilən səmt qazı da Azərbaycanın mülkiyyəti olacaq.
Həmçinin layihədə nəzərdə tutulurdu ki, neft yataqlarının birgə işlənməsi 30 il müddətində həyata keçiriləcək. Bunun həyata keçirilməsi ilə xalqın sosial-iqtisadi vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasının təməli qoyulacaq. Daxil olan valyuta bütün iqtisadiyyatın, hər şeydən əvvəl, neft sənayesinin elmi və istehsal-texniki bazasının keyfiyyətcə yeniləşməsini, uzun illər dayanmış neft-maşınqayırma, neft emalı və neft kimyası sənayesinin inkişafını təmin edəcək, yeni iş yerlərinin yaradılmasına imkan verəcəkdir. Bütün bunları və digər göstəriciləri, müddəalan rəhbər tutaraq, Saziş layihəsinin Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin məruzəsində müsbət qiymətləndirilməsini nəzərə alaraq Azərbaycan Respublikası Prezidenti 1994-cü il sentyabrın 14-də «Xəzərin Azərbaycan sektorunda neft yataqlarının birgə işlənməsi haqqında xarici nefit şirkətləri konsorsiumu ilə danışıqların yekunları barəsində» fərman verdi. Bu fərmanda da müqavilənin əsas məzmun və mənası istər Azərbaycan üçün, istərsə də xarici neft şirkətləri üçün əhəmiyyətli olduğu qeyd edilirdi. Prezidentin qəbul etdiyi qərarda Azərbaycan Neft Şirkəti və xarici neft şirkətləri arasında Sazişin layihəsinin bəyənildiyi göstərilir və Dövlət Neft Şirkətinin Prezidenti Natiq Əliyevə tapşırılırdı ki, ... Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda «Azəri», «Çıraq» yataqlarının və «Günəşli» yatağının dərinlikdə yerləşən hissəsinin birgə işlənməsi və neft hasilatının pay şəklində bölüşdürülməsi haqqında Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti ilə xarici şirkətlər arasında Sazişi imzalasın. 1
yataqlarında iri platformaların tikilməsi nəzərdə tutulurdu. Şəxsən Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə hələ 80-ci illərin əvvəllərində Azərbaycanda nəhəng Dərinlik Özülləri zavodu tikilmişdi. O vaxt bu zavod Sovetlər
1
Azərbaycan: Oktyabr 94 - Mart 95. Qəsd. Bakı, 1995, səh. 8-10
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 224
platformalar hazırlayan yeganə müəssisə idi. Bu zavoddan son dövrdə istifadə edilə bilmirdi, çüaki yenidən qurulmalı idi. Əsrin müqaviləsi qüvvəyə mindikdən sonra Dərinlik Özülləri zavodunun tamamilə yenidən qurulması nəzərdə tutulurdu. Onun buraxacağı platformalardan nəinki Xəzərin Azərbaycana aid hissəsində, həm də başqa hissələrində neft çıxarılmasında istifadəsi müəyyən edilirdi. Keçmişdə istifadə edilən və hazırda köhnəlmiş olan qurğular, gəmilər əvəzinə, neft müqaviləsi qüvvəyə mindikdən sonra Xəzərdə birgə işlər görülməsi üçün yeni gəmilər, tankerlər, yeni qurğular alınması da qeyd edilirdi. Məlumdur ki, 30 ildən sonra bunların hamısı yenə Azərbaycanın sərvəti olaraq qalmalıdır. 70-ci illərdə Neft daşlarında qurulmuş estakadaların da bərpa edilməsi, təzələnməsi də əsas vəzifə kimi qarşıda dururdu. Konsorsiumdan alınan vəsait, Azərbaycanın payına düşən neftdən istifadə edilməsi neft qurğularının, buruqların, yataqların təmir edilməsinə sərf ediləcəkdir. Neft müqaviləsinin bağlanmasından sonra neft emalı sənayesinin yenidən qurulması, müasirləşdirilməsi probleminin həll edilməsi də Azərbaycan Respublikası Prezidenti Heydər Əliyevi düşündürən ən vacib məsələlərdən biri idi. 1994-cü il sentyabrın 17-də Azəmeftyanacaq İstehsalat Birliyi müəssisələrində görüşlərində qeyd edirdi ki, sentyabrın 20-də bağlanacaq müqavilə neft emalı sənayesində 70-80-ci illərdə tikilmiş və indiyədək işləyən qurğuların, - yüksək oktanlı benzin istehsal edən «Katalitik Krekinq», «Elou-AVT-6» qurğularının müasirləşdirilməsi, avadanlıqlarının dəyişdirilməsi üçün lazımi tədbirlər görməliyik». 1
Nəhayət, üç ildən çox müddətdə aparılan danışıqlar nəticəsində 1994-cü il sentyabrın 20-də Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti ilə dünyanın 11 böyük Neft Şirkəti arasında Bakıda, «Gülüstan» sarayında Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda olan «Azəri», «Çıraq» və «Günəşli» yataqlarından birgə neft çıxarılması haqqında ilk neft müqaviləsi imzalandı. Bu müqavilə dünyada böyük əks-səda doğurdu. Ona «Əsrin müqaviləsi» adı verildi. Müqaviləni imzalayan şirkətlər Amerika Birləşmiş Ştatlarının «Amoko», «Yunokal», «Penzoyl», «Ekson», Böyük Britaniyanın «Britiş Petro-
1
Heydər Əliyev. Azərneftyanacaq İstehsalat Birliyində görüşlər. 17 sentyabr 1994-cü il. - Müstəqillimiz əbədidir. II kitab, 1997, səh.235
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 225
leum», «Remko», Rusiyanın «Lukoyl», Norveçin «Statoyl», Türkiyənin «Türk petrolları», Səudiyyə Ərəbistanmm «Delta», Yaponiyanın «İtoçu» şirkətləridir. Bu şirkətlərin iştirakı ilə Neft müqviləsinin həyata keçirilməsi üçün Azərbaycan Beynəlxalq Əməliyyat Şirkəti yaradıldı. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi 1994-cü il dekabrın 2-də qəbul etdiyi qərarla neft müqaviləsini təsdiq etdi, onun həyata keçirilməsinə icazə verdi. Sazişə əsasən, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti adından və onun tapşırığı ilə hökumətin təminatı və Öhdəlikləri barədə 1994-cü il noyabrın 15-də imzalanan sənəd qəbul və təsdiq edildi, onun həyata keçirilməsinə icazə verildi. Bu qanun qüvvəyə mindikdən sonra Saziş və 1994-cü il noyabrın 15-də imzalanmış Azərbaycan Respublikası hökumətinin təminatı və öhdəlikləri barədə sənəd qanun qüvvəsinə mindi... 1
dənizinin şelfındə neft yataqlarının birgə işlənməsi haqqında Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti ilə xarici neft şirkətlərinin konsorsiumu arasında müqavilə imzalanması münasibətilə təntənəli mərasim keçirildi. Mərasim Azərbaycan Respublikası Prezidenti Heydər Əliyevin nitqi ilə açıldı. Prezident, hər şeydən əvvəl, mərasimdə iştirak edən bütün qonaqları, cümlədən ABŞ-ın, Rusiya Federasiyasının, Böyük Britaniya Krallığının, Türkiyə Cümhuriyyətinin, Norveçin nümayəndə heyətlərini ürəkdən salamladı və onlara «Xoş gəlmisiniz» dedi. Azərbaycan Respublikası Prezidenti Heydər Əliyev neft sənayesinin zəngin tarixini yığcam şəkildə qeyd etməklə Azərbaycamn müstəqillik qazanması ilə neft sənayesində də yeni bir dövrün, mərhələnin başlandığını gostərdi. Bu mərhələdə xalqımız artıq öz təbii sərvətlərindən istifadə etmək imkanları qazanmışdı. Azərbaycan Respublikası müstəqil dövlət idi, Azərbaycan xalqı öz təbii sərvətlərinin sahibi idi. Bu sərvətlərdən özünün istədiyi kimi istifadə edə bilərdi. Xalqın istək və arzulannın həyata keçirilməsi, respublikanın gələcəyi Heydər Əliyevin əsas qayəsi idi. Müqavilənin hazırlanmasının ilk günündən imzalanmasına qədər bütün proseslərdə bu qayə onun bütün müddəalarını birləşdirən mərkəzi xətt kimi Prezidentin həmişə diqqət mərkəzində olmuşdu.
1
Azərbaycan: Oktyabr 94 - Mart 95. Qəsd. Bakı, 1995 səh. 64
Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|