M. I. Nuriddinova

(pirovard natijasi)
I bosqich
o ‘rganish
esda saqlash
II bosqich
tushunib yetish
o ‘zlashtirganini isbot eta bilish
III bosqich tahlil eta bilish
qiyoslash, xulosa chiqarish, o ‘zaro bog'lash
IV bosqich
tatbiq eta olish
qoida-qonunni anglash va qo'llash
V bosqich
sintez
axborotni ijodiy qayta ishlay olish
VI bosqich
baho olish
yangi bilimga o ‘tish
33

---

ikkinchisi —
pedagogik aksiologiya (yunoncha aksioma — hurm at 
qilm o q ; isbotlanm aydigan t a ’lim ot) deyilib, bun da pedagogik 
y angiliklar ich id an eng sam aralilari tanlab olinadi;
uchinchisi
— pedagogik praksologiya (yunoncha praks — harakat 
va logos — t a ’lim ; am aliyotda q o ‘llash haqidagi t a ’lim ot) deyilib, 
b u n d a ta n lab o ling an pedagogik yangiliklar am aliyotda q o ‘l- 
lan ilad i.
H a r qanday pedagogik yangilik zam irida biron-bir g ‘oya yotadi. 
M a salan , b u n y o d k o r o ‘qituvchi S .N .L isenkovaning xilm a-xil 
did ak tik topilm alarining tub m ohiyatini yangi o ‘quv m aterialini 
ilg arilam a o ‘rganish g ‘oyasi tashkil qiladi. Bu g ‘oya asosida 
o 'q itu v c h in in g b o la la r b ila n o ‘zaro h a ra k a ti yo tad i: sin fd a 
psixologik birlik vaziyatni yaratish; h a r bir o ‘quvchi o ‘z shaxsini 
o ‘zi n am oy on etishini ta ’m inlash; h a r b ir m etodik yondashuv 
u ch u n o ‘ziga xos m uloqot y o ‘lini tanlash; o ‘quvchilar tashabbusini 
zim d a n bo shq arib borish. U h a r b ir o ‘quvchi qalbiga, u larn i 
tu sh u n ib yetish didaktik usullari, tashkiliy shakllari orqali y o ‘l 
to p ad i. D arsdagi o ‘quvchilar faoliyatiga nafaqat o ‘qituvchi, balki 
o ‘q uvchilar h am rahbarlik qiladi. A w a l a ’lochi o'quvchi, so ‘ngra 
bosh q a o ‘quvchilar h am o ‘qituvchi topshirig‘iga b in o an n im a ish 
qilganini aytadi va qolgan o ‘quvchilarni ortlaridan ergashtiradilar. 
B unday «izohli boshqaruv» о ‘quvchi m aktab ostonasiga qadam
qo 'y g an ku nd an boshlanishi kerak.
«T ayanch signallar» ijodkori deb tanilgan V .F.Shatalovning 
darslarida o'quvchi shaxsini ro ‘yobga chiqaruvchi, uning kimligini, 
nim aga qodirligini tasdiqlovchi d idaktik o ‘yinlarga keng o ‘rin 
berilgan.
B u la rn in g h am m asi d id ak tik to p ilm a lar, pedagogik kash- 
fiy o tla r, b ir s o ‘z b ila n ay tg an d a, y an g i pedagogik te x n o lo - 
giyalardir.
Pedagogik texnologiya qanday usullar bilan o ‘qitilsa natija yaxshi 
b o ‘ladi, degan savolga javob beradi. U o ‘z tizimiga ega b o ‘lib, unda 
k o m p o n e n tla r k etm a-k etlig i, o ‘zaro b o g iiq lig i, b ir butunligi 
saqlanadi.
Pedagogik texnologiyaning boshqaruvchanligi shundan iboratki, 
b u n d a ta ’lim jarayonini rejalashtirish, tashxis qilish, natijalash, 
tu zatish kiritish im koniyatlari m avjud. B unda ta ’lim dan kutilgan 
natijaga erishiladi, vaqt tejaladi, bu esa pedagogik texnologiyaning 
sam arad o rlig i dem akdir. Pedagogik texnologiyaning tasdiqla-
34

---

nuvchanligi ishlangan m odel boshqa pedagoglar q o ‘llaganda ham
xuddi o ‘shanday sam ara-natija berishi kerakligini bildiradi. Bir 
s o ‘z b ilan aytg an d a, t a ’lim ja ra y o n ig a y an g ich a y o n d ash ib , 
ijodkorlik, bunyodkorlik tatbiq etilsagina, ta ’lim sam arasi yangi 
bosqichga k o ‘tariladi, y a’ni:
— bolaning talabi, moyilligi, istak-xohishi uning im koniyatlari 
darajasida qondiriladi;
— o ‘quvchining o ‘quv m ehnatiga m as’uliyati, javobgarligi va 
burchi oshadi;
— bilim larni m ustaqil egallash m alakalari shakllanadi;
— u m r b o ‘yi o ‘z bilim ini faqat o ‘zigina boyita olishiga ishonch 
paydo b o ‘ladi;
— erkin fikrlash m alakasi shakllanadi;
— shaxs jam iyatda o ‘zining o ‘rnini tezroq topib olishiga m uhit 
yaratadi.
B uning uch u n bugun biz o ‘quvchiga «sen buni bilishing kerak» 
degan m ajburlovchi d a ’vatdan «m enga bu zarur va m en buni 
bilishga, un i hayotda q o ‘llashga qodirm an» degan ichki ishonch 
va intilishni uyg‘otishga o ‘tishim iz kerak.
«T a’lim to £g ‘risida»gi Q o n u n va «K adrlar tayyorlash m illiy 
dasturi» talablari asosida ishlab chiqilgan um u m iy t a ’lim fanlari