MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 185
fərqlərin mövcudluğu nəzərdə tutulur. Təcrübə isə göstərir ki, mədəniyyətin onun daşıyıcıları tərəfindən qavrayışı kənardan mühakimə yürüdən
müşahidəçilərin qiymətləndirməsindən fərqlənir. Qloballaşma mədəni müxtəlifliyin etirafına, mədəniyyətlərin rəngarəngliyinə gətirib çıxarır ki, bu da idealda heç də pis deyil. Lakin, bu zaman mədəniyyətlərin qarşılıqlı təsirinin konkret təhlilinə və onların hər birinin qorunub-saxlanmasına artan tələbat hiss olunur. Mədəniyyətlərin intibahı problemi, xeyli dərəcədə hazırkı keçid dövründə məhz Rusiya cəmiyyətinin dəyər orientasiyasının istiqamətlərini təyin edən həmin o mədəniyyətin qorunub-saxlanılmasına həqiqətən möhtac olan tarixi-mədəni irsin rolu məsələsi ilə bağlıdır. Xoşbəxtlikdən, Rusiya çox uduşlu vəziyyətdədir, çünki onun böyük ərazisində çoxlu özünəməxsus mədəniyyətlər lokallaşıb. Bu mədəniyyətlərin mənbəyi qədim dövrlərə gedib çıxır. Əgər həmin irsə qayğıkeş münasıbət göstərilsə, onda demək olar ki, Rusiyanın bu maneəni dəf etmək və vəziyyətdən lazımi şəkildə çıxmaq imkanı var. Mən düşünürəm ki, Azərbaycan dövlətində də bu planda pozitiv təcrübə toplanmışdır. Belə ki, digər dövlətlərdə toplanan bu cür müsbət təcrübələri nəzərə almadan, yalnız qərbdə cəmlənən təcrübəyə istinad etmək yəqin ki, alınmaz. Bax, əgər bütün bu məsələlərə lazımi qaydada baxılsa, o zaman güman etmək olar ki, dünya birliyinin bu vəziyyətdən az və ya çox dərəcədə ləyaqətlə çıxmasına ümid yeri qalır.
Gülçöhrə Seyidova, Rusiya. Dağıstan Dövlət Universiteti
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
186 Kütləvi mədəniyyət səviyyəsində multikulturalizm kontekstində mədəniyyətin identikliyi və relyativliyi
Yeni əsrə aid bir termin kimi multikulturalizm də özü ilə bərabər yeni baxış bucağı gətirmiş oldu. Hər şeydən əvvəl, qeyd edək ki, multikulturalizmə münasibət heç də birmənalı deyil. Bir tərəfdən o, tolerantlığın bir nümunəsi kimi qəbul edilir. Bir sıra tədqiqatçılar isə öz araşdırmaları nəticəsində belə qərara qəliblər ki, o, yüksək inkişaf etmiş ölkələrdə mümkündür. Multikulturalizmin mahiyyətini daha aydın göstərmək üçün onun daha çox xas olduğu bir ölkə kimi, əsasən, Kanadanı nümunə göstərərək, onu bütün mədəniyyətləri vahid bir axına salmaq üçün ―əridən qazan‖a malik Amerika ilə qarşılaşdırırlar.
Xalqlar arasında konfliktləri güc və sanksiyalar tətbiq etmədən həll etmək üçün 1995-ci ildə YUNESKO tərəfindən tolerantlıq prinsipi deklarasiyası kimi qəbul
edildi. Multikulturalizmin də funksiyalarından biri məhz ―mədəniyyət‖ problemini ön plana çıxartmaqla müasir cəmiyyətin struktur probleminə göz yummaqdır. Maraqlıdır ki, mədəniyyət probleminin ön plana çıxarılmasını struktur problemlərinin dəyişdirilməsi kimi başa düşən xarici mütəxəssislərin fikrinə görə multikulturalizmin tərəfdarları ya sosial gerçəkliyi romantikləşdirmə və mənəviyyat yolunu, ya da ―postmodernizmə‖ xarakterik olan analitik ciddiyyətdən imtina yolunu seçirlər.
Multimədəni, yaxud mədəni pluralist bir cəmiyyətdə hər şeydən əvvəl aparıcı hakim bir mədəniyyət yoxdur və burada ―mədəniyyət‖ anlamı ―etnos‖ anlamı ilə əlaqələndirilmir. Burada ―özünün‖ və ―özgənin‖ mədəniyyəti deyə anlamlar da itir. Eyni zamanda, bu,
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 187
etnik müxtəliflikdən, mədəni rəngarənglikdən daha çox, həyat tərzlərinin, mədəni cərəyanların, meyllərin müxtəlifliyidir. Vacib faktlardan biri isə, bu mədəni plüralizmin əsas ideyası ayrı-ayrı identik mədəniyyətlərin paralel şəkildə mövcudluğu deyil, qarşılıqlı əlaqədə olması, bir-birinə təsir göstərməsi və transformasiyasıdır. Bu baxımdan, söhbət hər hansı mədəniyyətlər, hətta etnoslararası dialoqdan gedə bilməz, etnikliyin fövqündə duran bir cəmiyyətin – vahid bir cəmiyyətin formalaşdırılmasından gedə bilər.
Bununla belə, müəyyənləşmiş, aydın şəkildə strukturlaşmış dinamik bir formanın yerinə fərqli bir forma gəlir ki, tanınmış müəlliflər olan Delyoz və Quattari onu ―rizoma‖ termini kimi xarakterizə edirlər. ―Rizoma – çoxluğun nizamsız yaranışı, əsas istiqaməti olmayan, növbəti mərhələsi proqnozlaşdırıla bilməyən bir hərəkətdir‖. ―Özünün – yad‖ anlamlarının fərqli sözlərlə ifadəsi olan ―mərkəz – kənar‖ qarşıdurmasını aradan qaldıran rizoma ideyası həm də ona işarə edir ki, mərkəzin özü struktursuzlaşır və müəyyən mənada bu mərkəz həm sistemin daxilində, həm də kənarındadır. Deyilənləri nəzərə alsaq, multikulturalizmə olan mənfi münasibətləri, neqativ mövqeyi anlamaq çətin deyil. Məsələ ilə bağlı biz də bir neçə fakt söyləyək. Düzdür, bəzi tədqiqatçılar vurğulayırlar ki, multikulturalizm yüksək inkişaf etmiş ölkələrə xasdır. Bununla belə, müəyyən tədqiqat göstərir ki, əksinə belə ölkələrdə mültikulturalizm heç də uğur qazanmayıb. Belə ki, məlumatların birində deyilir ki, Almaniya, Fransa və Böyük Britaniya kimi ölkələrin başçıları – Merkel, Sarkozi və Kameron bildiriblər ki, onların ölkələrində multikulturalizm tənəzzülə uğramışdır və multikulturalizm milli identikliyin zəifləməsinə gətirib çıxarmışdır. Maraqlıdır ki, Rusiya Konstitusiya Məhkəməsinin sədri Valeriy Zorkin məsələyə daha elmi yanaşaraq, bunu azlığın çoxluq üzərində üstünlük qazanması kimi dəyərləndirir və bildirir ki, Yüklə 3,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|