MahirəNərimanqızı
Yüklə 4,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu 95 quruluĢ prinsiplərinin yanlıĢlığı ucbatından təbiilik xassəsinə malik empirik nəticələr kimi ortalığa çıxır. Müasir dünya prosesi olan qloballaĢmada xalqlar unifikasiya cəhdlərində öz milli identikliyi üçün təhlükə görür və daha sərt müqavimət göstərirlər. Unifikasiya istehsalın seriyalılığının yüksəldilməsinə, yüksək məhsuldar və avtomatlaĢdırılmıĢ vasitələr və onları hazırlayan mütərəqqi texnologiyalar tətbiq edilməsinə, istehsalın ixtisaslaĢdırılması və kooperativləĢdirilməsinin dərinləĢməsinə səbəb olur. Unifikasiya nəticəsində əmək və maddi ehtiyatlara qənaət edilir, yeni məhsul növlərinin iĢlənilməsi və mənimsənilməsi vaxtının və onun hazırlanmasının istehsal dövrünün müddəti qısaldılır, əmək məhsuldarlığı, məhsulun keyfiyyəti və istehsalın səmərəliliyi yüksəldilir. Bu proseslər yalnız bəĢəriyyətin vahid və standart model üzrə inkiĢafı fonunda həyata keçə bilər. BəĢəriyyətin vahid və standart model üzrə inkiĢaf etməsi çətin məsələdir və unifikasiyaya aid fikirlərin perspektivsizliyi artıq heç kimdə Ģübhə doğurmur. Ġdentikliyin formalaĢması prosesində mühüm rol oynayan insanlararası canlı ünsiyyəti isə informasiya cəmiyyətində ənənəvi olan sosial-identik təĢkilatlanma fəaliyyətdə olduğumuz məkanı surroqat ünsiyyət forması ilə əvəzləyir, yəni alternativ qrup identikliyi formalarını yaradır. Həmin bu dəyiĢiklik inkiĢaf etmiĢ ölkələrdə asudə vaxtın artması və iĢ vaxtının azalmaması ilə həyata keçir. Yaranan həmin dəyiĢiklik - bütövlükdə həyat tərzinin və davranıĢ modellərinin radikal transformasiyası - adekvat identiklik mexanizmlərinin zəiflədir, əhalinin rəqəmsal asimmetriyası nəticəsində qütbləmə yaranır. Bu vəziyyət də, öz növbəsində, dünyagörüĢlərinin və müxtəlif identiklik formalarının toqquĢmasına gətirib çıxarır. Biz Avropa Birliyində bir-birinə rəqib olan siyasi, dini dəyərlərin və layihələrin mübarizə meydanına çevrildiyi ərəfənin müasirləriyik. Dünyada
identiklik böhranı normal hala
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
96
çevrilməkdədir. Avropa isə kəskin identiklik böhranını yaĢayır. Bu məkanda üç əsas layihə: sekulyar-liberal, konservativ və panislamist layihələr hökm sürür. Həmin layihələr Avropa dövlətlərinin müstəqilliyini və xalqların özlərinin maddi güzəranını çətin vəziyyətə salır. Məsələn, bu gün "Böyük Venetsiyaya" tənəzzül edir və Ģəhər-muzeyə çevrilir. Hər hansı bir etnosun ölkə daxilində xüsusi diqqətlə möhkəmlənməsinə rəğbət bəsləyən və vətəndaĢ millətçiliyini, dövlətçiliyi arxa plana çəkən multikulturalizm ziyanlı prosesdir. Bütün dünyada gedən bu proses Azərbaycandan da yan keçmir, ona hazır olmaq, onun ziyanlı təsirlərini azaltmaq üçün dövlətin aktiv fəaliyyəti lazımdır. 10-11 oktyabr 2011-ci ildə Bakıda keçirilmiĢ Beynəlxalq Humanitar Forumun açılıĢında Ġlham Əliyev dedmiĢdir: - Multikulturalizmin alternativi özünütəcriddir. Mən inanmıram ki, iyirmi birinci əsrdə, qloballaĢan dünyada hər hansı bir siyasi qüvvə özünütəcrid siyasətini aparmağa cəhd etsin. Bu yol heç bir yerə aparmır. Multikulturalizmin dəyərləri, əsasları möhkəmləndirilməlidir. Multikulturalizm baĢqa
xalqın nümayəndəsinə hörmət, baĢqa dinə hörmətdir. Öz dininə hörmət baĢqa dinə hörmətdən baĢlayır. Multikulturalizm ayrı-seçkiliyə yol vermir, əksinə bütün xalqları birləĢdirir. Eyni zamanda, hər bir ölkənin öz qaydaları, öz ənənələri vardır. Hər bir insan - həm ölkənin vətəndaĢı, həm ölkəyə gələn qonaq, əlbəttə ki, o qaydalara, o ənənələrə hörmətlə yanaĢmalıdır. Mən əminəm ki, bu amillərin sintezi nəticəsində bu gün müxtəlif dairələrdə multikulturalizmlə bağlı səslənən bədbin fikirlər aradan götürüləcəkdir. Bizim bu gün keçirdiyimiz Forum multikulturalizmin təsdiqidir, onun
təntənəsidir. Multikulturalizm etnik özəlliyi qabartdığı üçün narahatlıq doğurur və narahatçılığa səbəblərdən biri kimi, "aqressiv azlıqların" azadlıq və hüquqlardan istifadə edərək mühüm mövqeləri ələ www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu 97 keçirməsi və sonra öz məqsədləri üçün bundan sui-istifadə etməsi, yaĢadıqları dövlətə öz Ģərtlərini diktə etməsini göstərmək olar. Bu fakt inkaredilməzdir ki, identikliyin ənənəvi meyarlarının hüdudları sezilməz olmuĢ – gözdən itmiĢdir. QütüblənmiĢ dünyanın qütblərin birində kosmopolitik dünya vətəndaĢlığı, digərində isə alternativ qismdə olan fundamentalist etnik-dini, konfessional, sivilizasion identiklik seçimləri durur bə bunlar qarĢı-qarĢıyadır. Belə bir Ģəraitdə hər bir dövlətin öz vətəndaĢları üçün təmin etdiyi identiklik məkanına iki tərəfli təzyiq yaranmıĢdır. Bu təzyiqlərdən biri mədəni hegemoniya və informasiya qlobalizminin unifikasiya meyillərinin təzyiqidir, digəri isə etnik-dini və s. birliklərin təzyiqidir. Məlumdur ki, "neqativ (mənfi) identiklik" nisbətən az təhlil olunmuĢ baxıĢdır və neqativ identiklik - "biz onlar kimi deyilik" kimi "biz-onlar" məntiqinin total qarĢıdurmasına əsaslanır. Neqativ identikliyin müəyyən hədləri aĢmaması üçün onun elementlərinin pozitiv məzmunla tamamlanmasına cəhd göstərilməsi çox vacibdir. Əks təqdirdə, neqativ identiklik qrup həmrəyliyindən baĢlayaraq, Ģovinist separatizmə, vətəndaĢ cəmiyyətinin böhranına qədər yol aça bilən təhdidə çevrilir. Bu proseslərin nəticələrini hələ də Azərbaycan yaĢamaqdadır. Belə ki, tarixi yaddaĢı tamamilə neqativ identikliklə zəhərlənən erməni identikliyi milli quruculuq proseslərini mütləq baĢqa xalqın təmsilçilərinin qaralanması və pislənməsi, düĢmən obrazının yaradılması zəmini üzərində qurmağa səy göstərir, erməni elitası siyasi məqsədlərə nail olmaq üçün səfərbəredici məqam kimi "düĢmən ölkə" ritorikasından sui-istifadə edir. Lakin bu yol yanlıĢ olduğu üçün onun gələcəyi yoxdur. ĠnkiĢafın fundamental resursu rolunu oynadığı üçün identiklik məhz bu məqamlarda özünü daha aydın büruzə verir. Müasir etnopolitoloji elm birmənalı Ģəkildə sübut edir ki, Ģovinizm, milli müstəsnalıq, separatizm meyilləri arxaik düĢüncənin, mili inkiĢafın primitiv səviyyələrinə müvafiq olan
Yüklə 4,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|