MahirəNərimanqızı
Yüklə 4,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
86
dostluq, sülh, təhlükəsizlik və əməkdaĢlıq dənizi kimi baxırıq. Azərbaycan Xəzəryanı ölkələrlə qarĢılıqlı hörmət və etimada əsaslanan ikitərəfli əlaqələrin inkiĢafına xüsusi diqqət yetirir. Xəzəryanı ölkələr arasında sıx dostluq əlaqələri və çoxsahəli əməkdaĢlıq regionumuzdakı sabitlik, əmin-amanlıq və təhlükəsizliyin rəhnidir‖. Əsərdə Xəzər-Qara dəniz hövzəsi və Cənubi Qafqazın transmilli enerji ixracı sistemində yeri və rolu beynəlxalq, regional və yerli maraqlar kontekstində araĢdırılmıĢ, Azərbaycanın enerji nəqlinin Ģaxələndirilməsi siyasəti və onun regionun ümumi geoiqtisadi vəziyyətinə təsiri ilə bağlı məsələlər elmi təhlillər predmetinə çevrilmiĢdir. Bu məsələlərdən bəhs edən müəllif haqlı olaraq qeyd edir ki, hazırda dünya siyasətinin və geoiqtisadiyyatının ən aktual mövzularından biri Xəzər hövzəsinin zəngin karbohidrogen yataqlarının azad və açıq rəqabət Ģəraitində iĢlənilməsi, dünyanın artan enerji tələbatına cəlb edilməsi və bu məhsullar hesabına Avropa enerji bazarlarında Rusiyanın inhisarçı mövqelərinin qismən zəiflədilməsi ilə bağlıdır. Tədqiqat iĢində ümummilli lider Heydər Əliyevin misilsiz fədakarlığı və siyasi iradəsinin nəticəsi olaraq 1994-cü il sentyabrın 20-də ―Əsrin müqaviləsi‖ adlanan transmilli çoxtərəfli saziĢin imzalanması ilə əsası qoyulan və keçən müddətdə dönmədən həyata keçirilən yeni neft-qaz strategiyasının bütün istiqamətləri üzrə dərin elmi-analitik təhlillər aparılmıĢdır. Əsərdə qeyd olunur ki, Azərbaycan üçün enerji təhlükəsizliyi, ilk növbədə, enerji marĢrutlarının Ģaxələndirilməsində öz təsdiqini tapır. Avropa üçün isə enerji təhlükəsizliyi birinci növbədə enerji mənbələrinin Ģaxələndirilməsində ifadə olunur. Əsərdə xüsusi olaraq qeyd olunur ki,1994-cü ildə ümummilli lider Heydər Əliyevin uzaqgörən siyasəti nəticəsində imzalanmıĢ ―Əsrin müqaviləsi‖ Azərbaycanda XX əsrin layihəsi hesab olunurdusa, 17 dekabr 2013-cü ildə Prezident Ġlham Əliyevin siyasi iradəsi hesabına imzalanmıĢ www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu 87 ―ġahdəniz-2" layihəsi üzrə investisiya qərarı isə Azərbaycan və bütöv region üçün XXI əsrin önəmli layihəsidir. Məhz bu layihə ‖Cənub qaz dəhlizi", o cümlədən onun mühüm komponentləri olan TANAP və TAP kəmərlərinin çəkilməsi ilə bağlı tarixi qərarların qəbul edilməsini ĢərtləndirmiĢdir. Müəllif bu məsələlərlə bağlı dərin məzmunlu təhlillərinin yekunu olaraq bir sıra mühüm tezis və proqnozlarını da irəli sürmüĢdür. Onları aĢağıdakı kimi qruplaĢdırmaq olar: – Azərbaycanın malik olduğu enerji ehtiyatlarını xarici transmilli aktorlarla birgə iĢləmək, istehsal edilən məhsulların sərbəst və alternativ yollarla maneəsiz olaraq dünya və bölgə bazarlarına çıxarmaq təĢəbbüsü, dünya ölkələri ilə enerji təhlükəsizliyi sahəsində yaratdığı möhkəm tərəfdaĢlıq münasibətləri həm də bütün bölgənin geosiyasi və geoiqtisadi vəziyyətini kökündən dəyiĢdi. – Bu layihələr təkcə bu gün deyil, bütün XXI əsrdə Avropanın enerji təhlükəsizliyinə təsir göstərməklə yanaĢı, həm də əksər Xəzər-Qara dəniz hövzəsi və Cənubi Qafqaz ölkələrinin inkiĢafına, bölgə xalqlarının sabit və firavan həyatına xidmət edəcəkdir. – ReallaĢdırılması yüz illəri əhatə edən bu layihələrin getdikcə Xəzər hövzəsi və Cənubi Qafqazı daha sürətlə transmilliləĢdirməsi və dünya orbitinə daha sıx bağlaması, nəticədə bütün regional münaqiĢələrin sahmana düĢməsinə, o cümlədən Ermənistan- Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqiĢəsinin həllinə, Dağlıq Qarabağda və Cənubi Qafqazın digər məkanlarında uzunmüddətli etnik-separatçı meyillərin aradan qalxmasına öz müsbət təsirini göstərəcəkdir. Əsərin ―Azərbaycanın xarici aləmlə hərbi-geostrateji münasibətləri: beynəlxalq, regional və milli təhlükəsizlik siyasətinin əsasları‖ adlanan sonuncu IV bölümündə beynəlxalq təhlükəsizlik sisteminin əsasları və geosiyasi tələbləri, Xəzər-Qara dəniz hövzəsi və Cənubi Qafqazın təhlükəsizlik mühiti, Azərbaycanın regional təhlükəsizlik siyasəti və beynəlxalq aləmlə hərbi-geostrateji münasibətləri,
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
88
Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqiĢəsi və onun həlli yolları, habelə Azərbaycanın milli təhlükəsizlk siyasəti əsas milli maraqlar, geosiyasi kod və təhlükəsizlik perspektivləri kontekstində dərin və əhatəli elmi araĢdırmalar predmetinə çevrilmiĢdir. Əsərdə Azərbaycan dövlətinin təhlükəsizliklə bağlı xarici siyasətinin əsas vəzifə və istiqamətləri göstərilməklə yanaĢı, onun özünəməxsus səciyyəvi xüsusiyyətləri də müəyyən edilmiĢdir. Bu xüsusiyyət özünü, ilk növbədə, beynəlxalq hüquq normaları və prinsiplərinə söykənərək sivil dövlətlərarası münasibətlərə hörmət bəsləməkdə, beynəlxalq, regional və dövlətlərarası münaqiĢələri sülh və danıĢıqlar yolu ilə həll etməyə çalıĢmaqda, bütün dünya ölkələrinin suveren hüquqlarına və təhlükəsizlik maraqlarına hörmətlə yanaĢmaqda və s. özünü göstərir. Fikrini davam etdirən Əli Həsənov qeyd edir ki, təhlükəsizlik sahəsində Azərbaycanın xarici siyasət fəaliyyətinin xarakterik xüsusiyyətləri sırasına həmçinin onun çevik, praqmatik və tarazlaĢdırılmıĢ təhlükəsizlik siyasəti yürütməsini, qonĢu ölkələrlə ortaq təhlükəsizlik maraqlarının tapılmasına üstünlük verilməsini, dünya təhlükəsizlik mühitinə əhəmiyyətli təsir göstərən böyük dövlətlərlə tərəfdaĢlıq münasibətlərinin yaradılmasına çalıĢmasını, ayrı-ayrı sahələrdə onların təhlükəsizlik maraqları ilə öz strateji mənafelərini uzlaĢdırmaq cəhdlərini və s. mühüm cəhətləri də aid etmək olar.
―Dövlət müstəqilliyi bərpa olunduğu gündən Azərbaycanın xarici təhlükəsizlik siyasətinin əsas prioritetlərindən biri dövlət müstəqilliyini qorumaq və möhkəmləndirmək, Ermənistan tərəfindən Azərbaycan torpaqlarının iĢğalına son qoymaq və Dağlıq Qarabağ münaqiĢəsini həll etmək, ölkənin beynəlxalq və regional təhlükəsizliyini təmin etmək və bunun davamlı təminatını beynəlxalq təhlükəsizlik sistemi ilə bağlamaqdan ibarət olmuĢdur‖, – deyən cənab Əli Həsənov bu bölümün III fəslində Ermənistan- Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqiĢəsi ətrafında yaranmıĢ Yüklə 4,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|