Maktabgacha pedagogik akmeologiya

AKMEOLOGIYANI IJTIMOIY BILIMLAR BILAN ALOQASI

Zamonaviy ijtimoiy fanlar bilimlar bilan akmeologiya o‘rtasidagi aloqa nimada ifodalaniladi - tatbiqiy, ijtimoiymi: Fundamental, falsafiymi? Xususan falsafa bilan aloqasi ikki asosiy liniyada amalga oshiriladi: dunyoqarash va metodologik. Metodologik jihatdan falsafa akmeologiyani qurilish vositasini kompleks fan sifatida qaraydi. Ya’ni u bir tomondan odam to‘g‘risidagi oraliq fan bilimlarni aksemulyatsiya va integratsiya qiladi. Ikkinchi tomondan esa uni professional mahoratini paydo bo‘lishida maxsus tassavvurlarni ajrati oladi va ishlab chiqadi. Bunday vosita sifatida metodologik tamoyillar chiqadi: falsafiy kategoriyalar va ilmiy tushunchalar bilan operatsiyalar o‘tkazish, ob’yektlarni ajratib olish va tadqiqotni predmet va strategiyasini ishlab chiqish, u to‘g‘risidagi fenomenologiyani analizi va u to‘g‘risidagi bilimlar sintezi, konseptual modellarni va akmeologik metodlarni ularni empirik verifikatsiyasida qurish, eksperimental tadqiqotlar va olingan ma’lumotlarni nazariy umumlashtirishni olib borish, ularni akmeologik interpratatsiyasini amalga oshirish va professional ta’lim va ijtimoiy boshqaruvni ijtimoiy amaliyotida qo‘llash texnologiyasini yaratish.

Shunday qilib, falsafa fundamental tatbiqiy xarakterga ega mustaqil ilmiy fan sifatida akmeologiyani qurilish metodologik ramkalarini qo‘yadi.
Undan tashqari falsafa o‘zini dunyoqarashiipostasi bilan olib qaraganda mezonlar (ekzistensial, kulturologik, yuridik, ahloqiy, estetik va b.q.) tizimini uni qo‘yilishini va o‘rganishini aniqlab turib akmeologik problematikani analizda qimmatli hisob qilib nuqtasini ham beradi.
Zamonaviy akmeologik tadqiqotlar, texnologiyalar va ishlanmalar ijtimoiy amaliyotda umuminsoniy qadriyatlar va milliy an’analar, gumanistik va madaniy idelallar, sog‘lom fikr va iqtisodiy effelivlikni tamoyillarni, sivilizaviy huquqiy ong va ratsional tashkil etish, ekologik maqsadga muvofiqlik va estetik gormoniya, ijodiy o‘zini takomillashtirish, muloqotni samimiyligi va o‘zini ifodalashni erkinligi, turli individual tajribalarni chuqur kechinmalari va odamlarni konstruktiv o‘zaro harakatida va ularni ijodiy professional faoliyatlari jarayonlarida o‘zaro tushunishni topmoq, qo‘lga kiritmoq, qozonmoq. Shunday qilib, falsafa dunyoqarash nuqtai nazardan akmeologiyaning ideallari va praksiologik maqsadlarini ijtimoiy Fan va bir vaqtni o‘zida zamonaviy odamshunoslikni alohida bo‘limi xususidagi fanlar sifatida ijtimoiy Fan deb beradi.
Ushbu ijtimoiy – gumanitar tabiatiga va o‘zini akmeologik gnoseologik statusiga binoan akmeologiya quyidagi sotsional fanlar tarix va madaniyatshunoslik, sotsiologiya va iqtisodiyot, siyosatshunoslik va nizoshunoslik, pedagogika va ekologiya kabilar bilan bog‘langan.
Ushbu fanlar bilan akmeologiyaning oselkavoy mustahkam liniyasi o‘zaro xarakatining mustahkam liniyasi insonni shaxs sifatidagi ijtimoiy ta’limini ijtimoiy – madaniy fazasi va tanlangan sohasidagi faoliyatidagi uni professional ekzistensial o‘zini namoyon etishda xizmat etadi. U dinamik o‘zgaruvchan ekologik - iqtisodiy qurshovida oqib o‘tadi va hisoblangan oilaviy va ishbilarmonlik hayotidagi hamkorlari bilan o‘zaro harakatida insoniy muloqot va axborot kommunikatsiyasi, mehnat faoliyati va ilmda, san’atda, bo‘sh vaqtda amalga oshadi.
Yaratuvchan madaniy anglangan xudi mehnat kategoriyasini o‘zi professionalizm, tashkil eti shva boshqarish kabi muhim tushunchalarini turli ijtimoiy aspektlarini talqinini aniqlab turib uni ijtimoiy fanlar bilan asosiy o‘zaro xarakatini belgilaydi.