MUHOKAMA VA NATIJALAR «Ta’rifi shaxri Xorazm» qo‘lyozmasining muallifi o‘sha davrda Gurganjda 170
o‘rinda katta va kichik bozorlar, 5 mingga yaqin masjid, 700 ga yaqin madrasa va bir
mingga yaqin hammom ishlab turganligi haqida habar beradi. O‘sha davrda bu yerga
tashrif buyurgan arab sayyohlari Xorazm va poytaxt Gurganjni Jayhun yoqasidagi
benihoya go‘zal, jannatmakon maskan, aholisi badavlat va ma’rifatli kishilar
bo‘lganligini alohida qayd etadilar.
Jumladan al-Muqadasiy (Xasr) "Xorazmliklar aql-idrok, ilm, fiqh, qobiliyat
hamda bilim kishilaridir" - deb ta’riflaydi.
Yoqut Hamaviy (XIII asr) esa "Men jahonning biror joyida Xorazmning
poytaxti Gurganjga o‘xshagan ulug‘vor, boy va benihoya go‘zal, aholisi bilimdon
shaharni ko‘rmaganman", - deb yozadi. Ibn Batuta (XIII asr) bo‘lsa yuqoridagi
fikrlarni rivojlantirib, "Butun jahonda menga hali xorazmliklar kabi ajnabiylarga
nisbatan shunchalik hushfe’l, oliyjanob, mehmondo‘st, fiqh ilmini suv qilib ichib
yuborgan dono kishilarni uchratish nasib etmagandi", - deb xorazmliklar iste’dodiga
yuqori baho beradi.
Ma’rifatparvar shoh Ali ibn Ma’mun Gurganjda madaniy-ma’rifiy ishlarni juda
rivojlantirib yubordi. Saroy qoshida shohona kutubxona barpo etib, uni Sharqning
turli shaharlaridan keltirilgan nodir qo‘lyozmalar bilan boyitdi. Saroy qoshida bino
qilingan madrasada iqtidorli yoshlarga islomiy va dunyoviy ilmlardan ta’lim beriladi.
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences VOLUME 1 | ISSUE 9 ISSN 2181-1784 Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423 126
w www.oriens.uz October 2021 1004 yilda Ali ibn Ma’mun farmoni bilan Sharqning yirik ilm-ma’rifat markazi -
"Dor-ul hikmat va ma’rif" yoki Ma’mun akademiyasi tashkil etildi. Beruniy shu ilm
maskaniga rais etib tayinlandi.
