Ma’ruza: suyuqliklarni uzatish reja

TURLI JINSLI SISTEMA

SUYUQLIK SISTEMALAR

GAZSIMON SISTEMALAR

Emulsiya: suyuqlik+ suyuqlik

Ko‘pik: suyuqlik+ gaz

Suspenziya: suyuqlik+ Qattiq zarracha

Tutun: gaz+ qattiq zarracha

Chang: gaz+ qatiq zarracha

Tuman: gaz+ suyuqlik tomchisi

Turli jinsli sistemaalar klassifikatsiyasi
Suyuqlik va qattiq zarrachalardan tashkil topgan turli jinsli sistema suspenziya deb ataladi.
Qattiq zarrachalar o‘lchamiga qarab suspenziyalar shartli ravishda quyiidagi turlargaa bo‘linadi: dagal (<100 mkm); mayin (0,5…100 mkm); loyqa (0,1…0,5 mkm ) suspenziyalar va kalloid eritmalar.
Biri ikinchisida erimaydiigan, dispers va dispersion fazalardan tashkil topgan aralashma sistemasi emulsiya deb nomlanadi. Dispers faza zarrachalarining o‘lchami keng oraliqda o‘zgarishi mumkin. Odatda, emulsiya og‘irlik kuchi tasiriida qatlamlarga ajraladi. Lekin dispers faza tomchilari 0,4…0,5 mkm dan kichik bo‘lsa yoki stabilizatorlar qo‘shilgann hollarda emulsiyalar turg‘un bo‘ladi va uzoq mudat davomida qatlamlarga ajralmaydi. Dispers faza konsentratsiyasi ortishi bilan dispers faza dispersion fazaga o‘tishi va teskarisi bo‘lishi mumkin. Bundaay o‘zaro almashinish hodisasi fazalar inversiyasi deyiladi. Suyuqlik vaa unda taqsimllangan gaz pufakalaridan tashkil topgan sistemalar ko‘piklar deb ataladi. Ko‘piklar o‘z xossalari bo‘yicha emulsiyalarrga yaqin. Gaz va unda taqsimlangan 0,3…5 mkm lchamli qattiq zarrachaardan tashkil topgan sistemalar tutunlar deb nomlanali. Tugunnlar bug‘ (yoki gaz) larning suyuq yoki qattiq holatga kondensatsiyalanish jarayoni orqali o‘tishdaa hosil bo‘ladi. Undan tashqarii,qattiq yoqilg‘ilar yonishi natiijasidaa ham paydo bo‘laadi.Gaz va unda taqsimlangan 3...70 mkm o‘lchamli attiq zarrachalardan tashkil topgan sistemalaar changlar deb ataladi. Ko‘pincha changlar qattiq materialni maydalash aralashtirish va malum masofaga uzatish paytida xosil bo‘ladi. Dispersion gaz va o‘lchami 0,3…5 mkm bo‘lgan dispers suyuqlik fazalarda tashil ttopgan sistemalarga tumanlar deyiladi. Tumanlar suv bug‘ini sovitish jarayonida, bug‘niing kondensatsiyalanishi natijasida hosil bo‘ladi. Tutun, chang va tumanlar – aerozollar deb yuritilaadi.
2. Ajratish usullari
Kiimyo va oziq-ovqat sanoatlarida turli jinsli sistemalarni tashkil etuvchi fazalarga ajratishga to‘g‘ri keladi. Masalan, vino ishlab chiqarishda uni tindiirish, yani muallaq holatdaggi zarrachalarni,suyuq fazadan ajratish usullarini tanlashda dispers faza o‘lchamiga,,fazalar zichliklari farqiga va dispersion faza qovushqoqligiga ahamiyat berish zarur. Turli jinsli sistemalarni ajratish uchun quyidagi usullar qo‘llaniladi:
a) cho‘ktirish; b)filtrlash; v) sentrifugalash; g) suyuqlik yordamida ajratish. Og‘irlik kuchi inersiya (jumladan, markazdn qochma) yoki elektrostatik kuchlar yordamida turli jinsli sistemalar tarkibidagi qattiq yoki suyuqlik zarrachalarini ajratish jarayoni cho‘ktirish deb nomlanadi. Agar jarayon faqat og‘irlik kuchi tasirida olib borilsa tindirish deb yuritiladi.Tindirish odatda turli jinsli sistemalarni dastlabki ajratish uchun ishlatiladi.