Matematika o’qitishda induksiya, deduksiya

Deduksiya –bitta umumiy va bitta xulosalardan umumiy yoki xususiy mulosa chiqariladigan natijaviy ulosa. Deduktiv mulohazalar qo’lashga doir bir nechta misolar ko’rib chiqamiz

1. 
   misol 28 soni juft-mi?
   

Umumiy mulohaza	Agar son 2 ga bo’linsa, u holda u juftdir.
Xususiy mulohaza	2 yo 5 soni 2 ga bo’linadi.
Yangi hususiy mulohaza	28soni juftdir

2. 
   Mavzu. Ko’paytirish (2-sinf)
   

Ko’paytirish ta’rifini o’qituvchi o’zi ma’lum qiladi yoki o’quvchilarga darslikdan o’qishni tashkil qiladi, yani: “Bir hil qo’shuluvchilarnin o’qish ko’paytirish dep ataladi” Bir xildagi qo’shuluvchilarni ko’paytirish amali bilan almashtirilganda yoki aksi bajarilgandan so’ng o’quvchilar quydagi mulohaza yuritiladi:

а)7+7+7=21 7*3=21	Bir xildagi qo’shuluvchilarni qo’shish- bu ko’paytirishdir, 7 sonini 3 marta qo’shdik demak 7ni 3 ga ko’paytirdik
b) 4.5 ko’patmani yig’ndi bilan almashtiring: 4.5=	ko’paytirish –bu bir xildagin qo’shiluvchilarni qo’shishdir. Bu yerda 4 ni 5 ga ko’paytirdik demak, 4 sonini 5 marta qo‘shdik ya’ni: 4*5= 4+4+4+4+4

Analogiya metodi – shunday xulosaki, bunda predmetlar ba’zi belgilarning o`xshashligi bo`yicha ham o`xshash, degan taxminiy xulosa chiqariladi. Analogiya “xususiydan xususiyga boradigan”, bir konkret faktdan boshqa konkret faktlarga boradigan xulosadir.
Masalan, uch xonali sonlarni qo`shish va ayirishning yozma usullarini ko`p xonali sonlarni qo`shish va ayirishga o`tkazish analogiya usulini qo`llashga asoslangan. Shu maqsadda metodik adabiyotlarda ko`p xonali sonlarni yozma qo`shish va ayirish bilan tanishtirishda shunday misollarni yechish tavsiya qilinadiki, bunda har bir navbatdagi misol oldingisini o`z ichiga oladi. Masalan:
 

Bunday misollarni yechgandan keyin o`quvchilarning o`zlari ko`p xonali sonlarni yozma qo`shish va ayirish uch xonali sonlarni yozma qo`shish va ayirishdek bajariladi, deb xulosa chiqaradilar.

Boshlang`ich maktabda matematika ta’limining maqsadi – o`quvchilarning mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini shakllantirish va rivojlantirishga, o`z fikrlarini mustaqil bayon qila olish, egallagan bilimlarini hayotga tadbiq qilish hamda ta’limning ikkinchi bosqichida o`qishni davom ettirish uchun matematik tayyorgarlikni ta’minlash.
Matematika bo`yicha standart ko`rsatkichlari bolalarda natural sonlar va nol to`g`risida tasavvurni shakllantirish, puxta hisoblash ko`nikmalarini hosil qilish, amaliy masalalarni yechishda natural sonlar va arifmetik amallarni qo`llay olishga o`rgatish, eng sodda geometrik shakllar, ularni tekislikda tasvirlash xususiyatlari haqida tasavvurga ega bo`lish hamda og`zaki hisoblash va matematik munosabat belgilaridan foydalana olish malakasini hosil qilishdan iboratdir.