Materiallar Kitab 1 Təbiət elmləri Mühəndislik elmləri
I INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
Yüklə 21,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- I INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
I INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS Baku Engineering University 1142
05-06 May 2017, Baku, Azerbaijan
HƏDƏFLƏRİ VƏ STRATEGİYASI
Beynəlxalq Münasibətlər və Diplomatiya fakültəsi akonul91@gmail.com
Qara dəniz regionu dünyada ən əhəhmiyyətli regionlardan biri sayılır. Region şərq-qərb və cənub- şimalı birləşdirən əhəmiyyətli korridorlarının üzərində yerləşir. Sahilboyu dövlətlər üçün Qara dənizə giriş və çıxış çox əhəmiyyətlidir. Qara dənizi idarə Avropaya, xüsusilə,Balkanlara və Mərkəzi Avropa- ya, eləcə də, Şərqi Aralıq dənizinə, Cənubi Qafqaza və Yaxın Şərqə nəzarət etməyə imkan verir. Sahilboyu və qonşu dövlətlər Qara dənizdə öz hərbi qüvvələrini artırmağa çalışırlar. Həm AB, həm də, NATO regionda aktiv siyasət yürüdür, Qara dənizdə çoxtərəfli dəniz qüvvələrini genişləndirmək üçün müxtəlif əməkdaşlıq müqavilələri imzalanmışdır. Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı, Dialoq və Əməkdaşlıq üçün Qara Dəniz Forumu və AB-nin Qara Dəniz Təşəbbüsü kimi regional mexanizmlər sahil dövlətləri arasında əməkdaşlıq üçün qurulmuşdur. 2011-ci ildə Avropa Parlamenti Qara dənizlə bağlı qətnamə qəbul etmişdir. Qətnamədə regionun 2005-ci ildən bəri yeni mərhələyə (modus operandi) daxil olduğu qeyd edilirdi. Avropa Parlamenti Qara Dəniz regionunu AB-nin enerji təhlükəsizliyi üçün geo-strateji əhəmiyyətliliyini qəbul edirdi.AB-nin regiona təsirini artırmaq üçün yeni strategiya qurulması, AB Qara Dəniz Strategiyası AB-nin geniş xarici və təhlükəsizlik siyasətinin əsas hissəsini təşkil etməsi kimi məsələlər qətnamədə qeyd edilmişdir. Qara dəniz regionu Rusiya siyasətinin əsasını təşkil edir və burada NATO-nun son onilliklər ərzində qazandığı təsiri zəiflətmək əsas məqsədidir. Soyuq müharibədən sonra ilk dəfədir ki, Moskvanın öz təsirini Qara Dənizin şimal sahili boyunca genişlətməyə çalışması bunu göstərir. Bu da Rusiyanın Ruminiya və Bolqarıstan kimi NATO üzvlərinə, eləcə də, Ruminiyanın iqtisadi zonasının dəniz enerji sahələrinə təzyiqlər etməsi ilə nəticələnə bilər. Bundan əlavə, Qafqaz və Xəzər dənizində eneri resurslarını idarə etmək üçün Qara dəniz regionu çox əhəmiyyətlidir. regionun eneri resurslarından kənarda qalacaq. Prezident Vladimr Putin Qara dəniz regioununda soyuq müharibədən sonra yaranan vəziyyəti öz xeyrinə dəyişmək iqtidarındadır. Bu strateji kontekstdə, Rusiyanın Qara dənizdə üstünlüyünü bərpa eləmək cəhdi Avropanın şərqində və Avrasiyada kritik halın yaranmasına səbəb olur.Rusiya Qara dənizdə təsirini bərpa etmək üçün ərazi işğalından üstün metod olan revizionizmdən istifadə edir. Portlara və dəniz xətlərinə nəzarət əsas siyasət kimi götürülmüşdür. Rusiyanın Qara dənizdə əsas məqsədi burada öz strateji və dəniz təsirini maksimum dərəcədə artırmaq, Ukrayna və Gürcüstanı təcrid eləmək, regionda təhlükəsizlik məsələlərində NATO-nun iştirakını zəiflətmək, ABŞ-ın dəniz hərbi donanması və digər xarici-region NATO üzvlərinin regiona girişini türk boğazları vasitəsilə məhdudlaşdırmaqdır. Moskvanın xarici siyasətində əsas hədəf Rusiyanı çoxqütblü dünyada əsas güc qütbü kimi mövqeyini bərpa etməkdir. Qara dənizə nəzarət Rusiyanın ən mühüm strateji məqsədlərindən biridir. 2003-cü ildə V.Putin Azov-Qara dəniz regionunu Rusiyanın strateji marağı olduğunu qeyd etmişdi. O bildirmişdi ki, Qara Dəniz Rusiyanın ən mühüm nəqliyyat marşrutlarına birbaşa çıxışını təmin edir, bununla da, region üçün effektiv təhlükəsizlik sistemi zəruridir. Rusiyanın beynəlxalq gücünü bərpa etmək və NATO-nun mövcudluğunu həm təməl maneə, həm də Rusiyanın qonşularına əsas maneə kimi məhdudlaşdırmaq Moskvanın revizionist siyasətinin əsasını təşkil edir. Bundan başqa, NATO-nun raket müdafiə sistemlərinin (EPAA) Ruminiya daxil olmaqla, bir neçə Mərkəzi Avropa ölkələrində qurulması, Moskvanı öz raket sistemlərini inkişaf etdirməyə vadar etmişdi.Enerji və təhlükəsizlik Rusiyanın Qara dəniz regionu ilə bağlı əsas narahatlıqlarından biridir. Bunlar Rusiaynın Qara dəniz dövlətləri bağlı siyasətində əks olunmuşdur. Moskva Kiyevlə Rusiyanın Qara dəniz donanmasının strateji liman şəhəri olan Sevastapolda qalmasına izn verən müqavilənin uzadılması haqqında qərar imzalanmışdı. (2010 aprel) Əvəzində Rusiya Ukraynanın 30% qaz təminatını təmin etməli idi.
I INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS Baku Engineering University 1143
05-06 May 2017, Baku, Azerbaijan 2015-ci ilin dekabrında Rusiyanın Ukraynaya məxsus qazma qurğularını aparması Rusiyanın strategiyası ilə maraqlı fikirlər yaradır. Ukraynanın Chornomornaftogaz firmasına məxsus Petro Hodovanets və Ukrayna qazma qurğuları Krımın Rusiyaya ilhaq edilməsi ilə tutulmuşdu. Rusiya bu muasir qazma qurğularını Ukryna qazma platforması olan Tavrida ilə əvəz etdi, hansı ki, Krımda ələ keçirilmişdir. Onların aradan qaldırılması zamanı qaz qurğuları Rusiyanın Qara dıniz donanması gəmiləri və Federal Təhlükəsizlik xidmətinin sərhədçiləri ilə müşaiət olunurdu. Rusiyanın Cənubi Osetiya və Abxaziyanı işğal etməsi və respublika kimi tanıması Avropan və Vaşinqton üçün gözlənilməz idi. Moskvanın əməliyyatları regionda qeyri-stabillik yaratdı və Rusiyanın regionda əsas aktor olması, ABŞ və Avropanın Rusiyanın region ilə bağlı siyasətindən narazılığını ön plana çıxardı. Bundan başqa, Rusiya Bakı-Tbilisi-Ceyhanda təxribat əməliyyatları törədirdi. Bu da Gürcüstana, Avropanın istehlakına mənfi təsir göstərirdi. Bu hadisələrdən Qərb siyasətçiləri Moskvanın öz siyasi məqsədlərinə çatmaq üçün regionda hərbi güc tətbiq etməkdən çəkinməyəcəyinə əmin oldular. Respublikaların defakto tanınmasından sonra, Moskva Qara Dənizin şərq sahilində öz nəzarətini qurdu və öz təsirini Cənubi Qafqaz və şimali Yaxın Şərqə qədər gücləndirməyə başladı. NATO-nun Qara dəniz regionunda yerləşməsinin birinci mərhələsi respublikaların işğalı və defakto tanınmasından sonra yayda başa çatdı. O vaxtdan başlayaraq, Rusiya öz mövqeyini hər iki ərazidə gücləndirdi və Gürcüstanın stabilliyinə və ərazi bütövlüyünə hədə yaradırdı. Əsas məqsəd Gürcüstanın NATO-ya daxil olmasının qarşısını almaq idi. Moskva həmçinin Azərbaycan və Ermənistan arasındakı münaqişədən regionda öz təsirini saxlamaq üçün istifadə edir. Rusiya Krımın qanunsuz ilhaqından və Ukraynanın Donbas regionunda üsyanların yaranmasından sonra Qara dənizin şimal hissəsinə nəzarət etməyi planlaşdırırdı. Moskvanın əsas hədəfi Ukraynanı qərb institutlarına daxil olmasına mane olmaq idi, həmçinin, Moldova və Gürcüstan ilə bağlı da eyni siyasəti yeridir. Krıma nəzarət Ukrayna və Rusiya arasındakı Kerç Boğazını öz ərazi sularına çevirməyi və Azov dənizini defakto nəzarəti altına almağa imkan verir. Bu həmçinin Rusiyaya dəniz sərhədlərini və dəniz qaz və neft sahələrini genişləndirməyə imkan verir. Türkiyə Rusiyanı regionda təhlükəsizliyə əsas hədə olaraq görürdü. Bu hal Türkiyəni ABŞ-la yaxınlaşmasına və NATO-nun regionda öz mövqeyini gücləndirməsinə səbəb ola bilərdi. Həmçinin, Rusiya və Türkiyə arasındakı münaqişə Rusiya-İran əlaqələrini Yaxın Şərqdə ümümi maraqlara əsaslanaraq gücləndirə bilərdi. Lakin son dövrdə, Rusiya-Türkiyə münasibətlərinin yaxşılaşması bundan sonra hər iki dövlətin regionla bağlı maraqlarını həyata keçirmək üçün birgə hərəkət etməsini ön plana çıxardı. Rusiyanın Qara Dənizlə bağlı əsas strateji hədəfi regionu tamamilə öz təsirinə keçirməkdir. Rusiya dənizə nəzarətini gücləndirməklə Ukrayna, Cənubi Qafqaz ölkələrinə, Ruminiya və Bolqarıstan daxil olmaqla, sahil dövlətlərinə təzyiqini artırmaq məqsədini güdür. Rusiyanın Qara Dəniz donanması Federasiyanın cənub cinahını qorumaq üçün nəzərdə tutulmuşdu. Ukraynaya olan hücumdan bəri, Moskva dəniz qüvvəsi kimi statusunu bir neçə yolla genişləndirmişdir.Rusiya ən müasir gəmilər və sualtı qayıqlar daxil olmaqla, Qara Dəniz donanmasına 2020-ci ilə qədər gücləndirməyi planlaşdırır. V. Putin 2014-ci ildə yeni hərbi doktrina imzalamışdı. Doktrinada NATO və ABŞ-ın artan hədələri, əsasən, Rusiayaya yaxın ölkələrdə Qərb qüvvələrin yerləşdirilməsi və NATO-nun qeyri-ballistik raketləri inkişaf etdirməsini vurğulanır. Moskava qərbin bu tədbirlərinə yeni nüvə silahları yerləşdirməklə, hava və raketdən müdafiə sistemləri qurmaqla, yeni silahlar istehsal etməklə cavab verir.Kreml regionda öz donanmasını gücləndirmək üçün uzunmüddətli yenidən silahlandırma proqramı qəbul etmişdir. Qara Dəniz donanmasının modernləşdirilməsi 2011- 2020 Rusiya Dövlət Silah Təchizetmə proqramının əsas elementlərindən biridir. Moskva köhnə Sovet gəmilərini müasir gəmilərlə, xüsusilə, yüksək manevrli və sürətli platforma olan Fransız Mistralı kimi gəmilərlə əvəz etmək niyyətindədir. Nəticədə, bu və digər proqramlar Qara dəniz regionunda hərbi təhlükə yaradır.
Yüklə 21,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|