“Матн лингвистикаси” фани бўйича ўқув қўлланма яратилмоқда
Yüklə 2,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Мамажонов А.
Текст лингвистикаси. –Тошкент, 1989. 29 Мамажонов А., Абдупаттоев М. Матн синтаксиси. -Фарғона, 2002. 30 Турниёзов Н. Матн лингвистикаси (маърузалар матни). -Самарқанд, 2004. sintagmatik va pragmatik xususiyatlarini boy faktik materiallari asosida batafsil tadqiq etgan. 31 M.Hakimov o‘zbek tilidagi matnning pragmatik talqiniga bag‘ishlangan doktorlik dissertasiyasida esa matnni lingvistik pragmatika, G‘arb falsafiy tilshunosligida shakllangan nutqiy akt nazariyasidan kelib chiqqan holda o‘rgangan va matnda ochiq va yashirin ifodalanadigan mazmunlarning o‘ziga xos qonuniyatlarini ko‘rsatib bergan, ularning semantik, sintaktik, presuppozitsional va pragmatik mexanizmlariga daxldor qoidalarni konkretlashtirgan. 32 Dissertasiyada o‘zbek tilidagi matn lingvistikasi muammolariga nazariy jihatdan oydinlik kiritilgan, bir qator tamoman yangi fikrlar ilgari surilgan. Ammo g‘arbcha yoki g‘arb falsafiy tilshunosligi talqinida qo‘llangan o‘zbekcha atamalar shunchalik ko‘p va ularni birdaniga anglab olish biroz qiyinki, muallif dissertatsiya oxirida “tadqiqot yo‘nalishiga oid atamalar izohi”ni berishga majbur bo‘lgan (257-260-b.). Keyingi yillarda o‘zbek tilshunosligida matn masalasining u yoki bu jihati tadqiqiga daxldor bir qator ilmiy maqolalar ham e’lon qilindi. 33 Matn mummaolarini o‘rganish va uning yaxlit ilmiy nazariyasini yaratishning xorijdagi faollaridan biri nemis tilshunosi R.Harveg 1974 -yilda matn lingvistikasining tilshunoslikda to‘liq asoslanishi uchun kamida yuz yil kerak bo‘lishini ta’kidlagan edi. 34 Ammo bugun bu gapning aytilganiga hali 40 yil ham bo‘lgani yo‘q. Lekin butun dunyoda muntazam va qizg‘in olib borilgan jiddiy ilmiy izlanishlar, tadqiqotlarning tabiiy natijasi o‘laroq “matn lingvistikasi” (“matn nazariyasi”) nomi bilan bo‘ladimi yoki “matn grammatikasi” (“matn sintaksisi”) nomi bilan bo‘ladimi, baribir, shunday bir yo‘nalish alohida fan va o‘quv predmeti sifatida shakllanganligi keng e’tirof etilgan va buni hech kim inkor qilmaydi. 31 Yüklə 2,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|