“Матн лингвистикаси” фани бўйича ўқув қўлланма яратилмоқда

Адмони В.Г
. Синтаксис современного немецкого языка. –Л.: Наука, 1973. –С.354-355. 
123
Балли Ш.
Общая лингвистика и вопросы французского языка. –М., 1955. –С. 75. 
124
Акимова Г.Н. 
Новое в синтаксисе современного русского языка. –М.: Высшая школа, 1990. –
С. 87-92.
125
Рогожникова Р.П.
О соотносительных конструкциях простого и сложного предложения, 
построенных по принципу сегментации // Мысли о современном русском языке. –М.: Просвещение, 
1969.-С.118 – 125; 
Долинина К.А
. Стилистика французского языка. –Л.: Просвещение, 1978. –С. 191-
195. 

---

albatta, parsellyatsiyani ham segmentatsiyaning ana shunday 
ko‘rinishlaridan biri deb qarash mumkin. 
Rus tilshunosi N.Y.Shvedova gapning yuqoridagi kabi nutqiy 
bo‘laklanishi hodisasini “sintagmalar aktualizatsiyasi” deb nomlaydi. 
Uningcha, sintagmalarni ta’kidli pozitsiyaga chiqarish, ya’ni muayyan 
sintagmalarni gapning yo boshiga, yoki oxiriga chiqarish yo‘li bilan 
sintagmalar aktualizatsiyasi voqe bo‘ladi.
126
U shunday yozadi: “Eng 
ta’sirchan usul sintagmani alohida gaplarni ajratishga xizmat qiladigan 
pauza bilan ajratib, gap oxiriga chiqarishdir. Bunday ajratib olish ayni 
sintagmaga nisbiy mustaqil ma’no beradi. Bu hodisa ... nutqni 
ekspressiv maqsadda bo‘laklashning eng keng tarqalgan usullaridan 
biriga aylangan.” Bu ta’sirchan usul esa, albatta, parsellyatsiyaning 
o‘zidir. Yanada aniqroq aytiladigan bo‘lsa, parsellyatsiya sintaktik 
hodisaning o‘zini ifodalaydi, “sintagmalar aktualizatsiyasi” esa ayni 
hodisa natijasida voqelanadigan poetik-stilistik oqibatni ta’kidlaydi. 
Shuning uchun ham mazkur sintaktik hodisani ifodalash uchun 
N.Y.Shvedova tomonidan qo‘llangan “sintagmalar aktualizatsiyasi” 
terminini har jihatdan muvaffaqiyatli deyish qiyin. 
Parsellyatsiya yagona sintaktik strukturaning – muayyan 
gapning bir necha kommunikativ mustaqil birliklar, ya’ni jumlalar 
tarzida nutqiy tasavvur qilish usuli sifatida nutq universaliyalaridan 
biri ekanligi – deyarli barcha tillarga xosligi tilshunoslar tomonidan, 
yuqorida aytib o‘tilganidek, ko‘p bor ta’kidlangan.
127
Shubhasiz, bu 
hodisa qanchalik universaliya xarakteriga ega bo‘lmasin, uning nutqda 
voqelanish mexanizmlari xilma-xil bo‘lib, har bir tilda o‘ziga xos 
xususiyatlarga egadir. 
I.Toshaliyev zikr qilingan o‘quv qo‘llanmasining uchinchi 
qismida parsellyativ tuzilmalarning ikki turi haqida atroflicha 
ma’lumot bergan: “Parsellyatlarning sintaktik-sintagmatik va asosiy 
gapga bog‘langanlik darajasiga qarab ikki turini farqlash mumkin. 
Birinchisi asosiy gapga mazmun va shakl jihatdan uzviy bog‘liq 
bo‘lgan parsellyatlardan iborat bo‘lib, ularni asosiy gapning tarkibiy 
qismi sifatida osonlik bilan qayta tiklash mumkin. Ikkinchi turga esa 
126