“Матн лингвистикаси” фани бўйича ўқув қўлланма яратилмоқда

Ўзбек тилининг изоҳли луғати.
5 жилдли. 1-жилд. Тошкент: Ўзбекистон миллий 
энциклопедияси, 2006. –Б.627. 
119
Долинин К.А.
Стилистика французского языка. –Л.: Просвещение, 1978. -С. 256. 
120
Ванников Ю.В.
Синтаксис речи и синтаксические особенности русской речи. –М.: Русский 
язык, 1979. –С. 92-94.
121
Словарь иностранных слов... –С. 460.

---

hodisaning mohiyatini ifodalay olishini ta’kidlash mumkin. Ammo 
aytish joizki, bu tilshunoslarning ba’zilari, masalan, nemis tili 
sintaksisining taniqli tadqiqotchisi V.G.Admoni “separatlashtirilgan 
konstruksiyalar”ni ilova konstruksiyalar bilan bir xil hodisa sifatida 
talqin qiladi. U bunday konstruksiyalarning mohiyati elementar gapga 
xos bo‘lgan sintaktik aloqalarning uzilishi, buzilishidan iboratligini 
aytadi.
122
Hamonki, “separatizatsiya”ning mohiyati gapga xos bo‘lgan 
sintaktik 
aloqalarning 
buzilishidan 
iborat 
ekan, 
uni 
ilova 
konstruksiyalar bilan tenglashtirib bo‘lmaydi. Chunki “ilova”da keyin 
qo‘shilganlik ta’kidi hamisha mavjud, ya’ni oldin tayyor gap bor, 
keyin unga qo‘shimcha qilib, boshqa tuzilma tirkaladi. 
Separatizatsiyada esa mohiyatan muayyan sintaktik tuzilmaning 
mavjudligi, ayni shu tuzilmaning o‘zini qismlarga ajratish nazarda 
tutiladi. Boshqacha qilib aytganda, separatizatsiya butunni qismlarga 
ajratish, ilova esa muayyan butunga boshqa qismni qo‘shishdan iborat 
hodisalardir. Ana shu ma’noda parsellyatsiya separatizatsiyaning bir 
turi sanaladi. 
Gapning nutqiy bo‘laklanishi nemis tilining E.I.Shendels, 
E.Rizel kabi yana boshqa tadqiqotchilari tomonidan “izolyasiya” 
termini ostida ham o‘rganilgan. Bunda, albatta, muayyan gapdan 
ma’lum bir qismni ajratib alohidalashga urg‘u berilgan. Shubhasizki, 
bunday alohidalash parsellyatsiyaning mohiyatiga ham xosdir. 
Gapni nutqda muayyan qismlarga – segmentlarga ajratish 
hodisasi tilshunoslikda “segmentatsiya” nomi bilan ham yuritiladi. 
Sh.Ballidan boshlangan segmentatsiya nazariyasi
123
turli tilshunoslar 
tomonidan rivojlantirildi, bu hodisaning matnni ekspressiv bo‘laklash, 
ekspressiv konstruksiyalarni shakllantirish va shu asosda tegishli 
birliklarning mantiqiy va poetik aktuallashtirish uchun juda katta 
imkoniyatlar manbai ekanligi turli tillar materiallarida tahlil etildi.
124
Tabiiyki, segmentatsiya deyiladigan bu nutqiy hodisa turli-tuman 
kommunikatsiya jarayonlarida so‘zlovchining u yoki bu estetik 
maqsadiga uyg‘un holatda xilma-xil ko‘rinishlarga ega bo‘ladi,
125
122