Mavzu: asm korxonalari moliya-xo‘jalik faoliyatiga ta’sir qiluvchi omillar ]reja

4-jadval
Mahsulot ishlab chiqarishni oshirish bo`yicha yig`ma (komplekt) rezervlarni aniqlash

Tartib soni	Rezervlar nomi	Summasi (ming so`mda)	Jadvalga ilova
1.	Mehnat omillari	12603	7.1
2.	Mehnat vositalari omillari	19905,8	7.2
3.	Mehnat buyumlari omillari	27320	7.3
4.	Komplekt (yig`ma) rezerv	12603

Komplekt (yig`ma) rezerv deganda, rezervlarning eng kam summasi olinadi.

7.Yerdan foydalanish ko’rsatkichlarini tahlil qilishning uslubiy jihatlari
Qishloq xo’jalik korxonalarini ixtisoslashtirsh va ularning xo’jalik faoliyati natijalari ko’p jihatdan bu korxonalar ishlab chiqarishi bilan bog’liq tabiiy-iqtisodiy omillarga bog’liq. Bunday omillardan eng asosiysi yerdir. Shu boisdan ham qishloq xo’jaligi korxonalari faoliyatining iqtisodiy tahlili ularda yerdan foydalanish jarayonini o’rganishdan boshlanadi.
Qishloq xo’jaligi uchun yerning eng muhim xususiyati, sifat ko’rsatkichi doimiy unumdorligidir. Tuproq unumdorligi ko’p jihatdan qishloq xo’jaligi ekinlarining hosildorlik darajasini, dehqonchilik va chorvachiliking yalpi mahsuloti hajmini belgilaydi. Yerning asosiy ishlab chiqarish vositasi sifatidagi bu xususiyati sira pasaymaydi, aksincha undan to’g’ri va oqilona foydalansa, oshib boradi.
Iqtisodiy samaradorlik ko’rsatkichlarini belgilash yerdan foydalanish jarayoni tahlilining muhim vazifasidir. Bunday asosiy maqsad yerdan foydalanish ko’rsatkichlarini yaxshilash imkoniyatlarini qidirib topish, har bir xo’jalikdagi ekin maydonlarining unumdorligini saqlash va oshirish yo’llarini ishlab chiqishdir.
Yerdan foydalanish jarayoni tahlilini hujjatlar bilan tanishishdan boshlash kerak. Har bir xo’jalikning «Yerdan foydalanish huquqini beruvchi Davlat dalolatnomasi» bor. Unda (rasmiy hujjatda) foydalaniladigan yerlarning chegaralari ko’rsatilgan bo’ladi.
Yerning turlari va sifat tuzilishiga qarab, «Yer daftari»da hiobga olinadi. Har bir xo’jalikda yer daftaridan tashqari «Xo’jalik ichida yerdan foydalanish rejasi» ham bo’ladi. Bu rejaga almashlab ekiladigan barcha maydonlar va boshqa yerlardan foydalanish chizmasi ham ilova qilinadi.
Yerlarning sifat tarkibidagi o’zgarishlarni tahlil qilish va ulardan foydalanish darajasini o’rganish jarayonida quyidagi qo’shimcha ko’rsatkichlar aniqlanishi zarur:

• butun yer maydonida qishloq xo’jaligi yerlarining salmog’i;

  
  

• umumiy haydaladigan yer maydonida sug’oriladigan yerlar salmog’i;

  
  

• haydaladigan yerlardan foydalanish darajasi.

  
  

Qishloq xo’jaligini jadallashtirish murakkab iqtsodiy jarayon bo’lib, u qishloq xo’jaligi korxoasi iqtisodiyotinig eng muhim tomonlarini qamrab oladi. Bu yo’nalish tahlili davomida jadallashtirish darajasi va uning samaradorligini belgilash uchun quyidagi ko’rsatkichlar tizimi har taraflama o’rganiladi:

• mehnat resurslari bilan ta’minlanganligi (yer maydoni birligiga to’g’ri keladigan xodimlar soni);

  
  

• yer maydoni birligiga to’g’ri keladigan asosiy ishlab chiqraish fondlari, aylanma mablag’lar qiymati (fondlar bilan ta’minlanish darajasi);

  
  

• ekin maydoni yoki haydaladigan yer birligiga to’g’ri keladigan mehnat va mablag’lar;

  
  

• ekin maydoni yoki haydaladigan yer birligiga sarflangan o’g’it miqdori;

  
  

• mahsuldor chorva birligi (bosh hisobiga).

  
  

Jadallashtirshning iqtisodiy samaradorligini belgilovchi asosiy ko’rsatkichlar quyidagilardan iborat:

• ekinlar hosildorligi, chorva mollari va parrandalar mahsuldorligi;

  
  

• haydaladigan yer birligiga to’g’ri keladigan yalpi mahsulot, yalpi daromad va sof daromad;

  
  

• mehnat unumdorligi va mehnat haqi;

  
  

• fond samarasi;

  
  

• rentabellik darajasi.