Mavzu: asm korxonalari moliya-xo‘jalik faoliyatiga ta’sir qiluvchi omillar ]reja

5. Mahsulot ishlab chiqarish bo`yicha ichki xo`jalik rezervlarini aniqlash usuli
Iqtisodiy tahlilini o`tkazishdan ko`zlangan asosiy maqsad ichki xo`jalik rezervlarini aniqlashdir.
Ichki xo`jalik rezervlarini aniqlash va ularni xo`jalik aylanmasiga yo`naltirishda korxonalar katta imkoniyatlarga ega. Bu esa asosan uch guruh ishlab chiqarish resurslari (mehnat resurslari, mehnat vositalari va mehnat predmetlari va nomoddiy aktivlar) omillaridan oqilona va samarali foydalanishga bog`liq. Ushbu omillar o`ziga xos mustaqil ma'noga ega bo`lishi bilan birga o`zaro bir-biri bilan uzviy ravishda bog`langandir. Binobarin, bu omillarning ta'sirini mexaniq tarzda bir-biriga aslo qo`shib ham bo`lmaydi. Masalan, mehnat unumdorligining o`sishi ishchilarning kasbiy malakasiga va ularning ish vaqtidan samarali foydalanishiga bog`liq (mehnat omillari). Mehnat unumdorligi yana ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanish darajasiga (mehnat vositalari omillari) hamda moddiy resurslardan samarali foydalanishga (mehnat buyumlari omillari) bog`liq. Avval har bir omillar guruhi alohida-alohida o`rganiladi. So`ngra uchala omillar guruhini tahlil qilish asosida mahsulot ishlab chiqarishni oshirish borasidagi yig`ma rezervlar to`g`risida umumiy xulosa beriladi.
a) Mehnat omillari tarkibida.
Mahsulot ishlab chiqarish hajmiga quyidagi mehnat omillari ta'sir ko`rsatadi:
-ishchilarning ro`yxatdagi o`rtacha sonining o`zgarishi;
-bir ishchi tomonidan bir yilda ishlangan kishi kunlarining o`zgarishi;
-ish kunining o`rtacha uzunligi o`zgarishi;
-bir ishchiga to`g`ri keluvchi soatlik ish unumining o`zgarishi.
Bu omillar bo`yicha ichki xo`jalik rezervlarini aniqlash uchun quyidagi uch usulni qo`llashimiz mumkin: zanjirli almashtirish usuli; ko`rsatkichlarning bajarilish foizi yoki o`sish sur'atidagi farq usuli, ko`rsatkichlar darajasidagi mutlaq farq usuli.
1 – jadval

Hisobning tartib soni	Almashtirishning tar tib soni	Hisob formulasiga kiruvchi omillar				Pirovard natija - tovar mahsuloti (1us x 2 us x 3us x 4us) ming so`m		Oldingi hisobga nisbatan farq (+,-)		O`zgarish sabablari
		Ishchilarning ro`y xat dagi `rtacha soni (kishi)	Bir ishchi tomonidan bir yilda ishlangan kishi kunlari (kun)	Ish kunining uzunligi (soat)	Bir ishchiga to`g`ri keluvchi soatlik ish unumi (so`m)