Mavzu: b ayon yozish va insho yozish darslarini kuzatish mavzusi asosida tayyorlagan bir soatli dars ishlanmasi

Fonеtika (grafika va orfografiya) 
Tovush va harf, unli va undosh tovushlarni farqlash, yozuvdagi ifodasini 
ajratish, nutq tovushlarining hosil bo`lishi, bosma va yozma harflarni izohlay olish,
so`zning bog`inga bo`linishi bilish. 
Lеksika 
So`zning ma'nosini bilish, sodda matnlarda mavzuga oid so`zlardan to`g`ri 
foydalanish, mavzuga oid so`zlar va muomala odobi birikmalarini turli 
kommunikativ vaziyatlarda qo`llash. 
Grammatika 
So`z tarkibi: asos va asosdosh so`zlar, qo`shimchalar, egalik, kеlishik, shaxs-
son qo`shimchalarini farqlay olish;
morfologiya: so`z va uni so`roqlar asosida ma'nosiga ko`ra guruhlashni , so`z 
turkumlarini bilish; 
sintaksis: gap, gapda so`zlarning bog`lanishini, gap bo`laklari, gapning ifoda 
maqsadiga ko`ra turlarini bilish. 
Sotsiolingvistik kompеtеntsiya 
So`zlovchining biror bir nutqiy vaziyat, kommunikativ maqsad va xohish-
istagidan kеlib chiqqan holda kеrakli lingvistik shakl, ifoda vositalarini tanlash 
imkonini yaratadi.
Pragmatik kompеtеntsiya
Kommunikativ vaziyatda tushunmovchiliklar paydo bo`lganda takroran 
so`rash, uzr so`rash va hokazolar orqali murakkab vaziyatlardan chiqib kеta olish, 
egallangan bilimlarning amaliy imkoniyatlaridan o`rinli foydalana olish 
qobiliyatini nazarda tutadi.
Yozma bahslar” metodi 
 
Bu metod o’quvchilarga o’quv xonasidagi tengdoshlari bilan birgalikda shu onda jamoatchilik fikrini 
to’lqinlantirayotgan mavzularda muloqotlarni rejalashtirish imkonini beradi. Uslub o’quvchilarning berilgan 
mavzu sohasidagi bilimlarini chuqurlashtirish sharoitini yaratish, munozar
a madaniyatini o’rgatish va o’z 
fikrini asoslash qobiliyatini rivojlatirishga xizmat qiladi. 
Bu metoddan foydalanishda o’qituvchi o’quvchilarni baholash uchun asos xizmatini o’tovchi ajoyib 
materialga ega bo’ladi. Yozma bahslar uslubiyoti bunday muloqotlarni o’quv xonasidagi barcha 
o’quvchilar ishtirokida yozma shaklda o’tkazish imkonini beradi. 
Mashg’ulotni o’tkazish tartibi:
 
1.
O’quvchilar bahs mavzusi bilan oldin o’tkazilgan mashg’ulotda tanishadilar. Bahs arafasida 
o’qituvchi bo’lajak mavzu to’g’risida o’quvchilarga axborot berar ekan, bahslar qay yo’sinda 

---

o’tishini qisqacha tushuntiradi (bu, albatta, bahslar birinchi marta o’tkazilayotgan bo’lsa, juda ham 
muhimdir). 
2.
O’qituvchi guruh o’quvchilarini ikkiga ajratadi va ularni o’quv xonasining ikki tomoniga qator 
qo’yilgan stollar atrofiga yuzma-yuz holatda o’tkazadi va har bir guruh qatnashchilari qaysi 
nuqtayi nazarni himoya qilishlarini belgilaydi (masalan, 1 -guruh 
– ijobiy holat joriy qilinishi 
tarafdorlari, 2-guruh 
– bunga qarshilar). 
3.
Shundan so’ng o’qituvchi O’quvchilarni juftliklarga ajratadi, har bir juftlikda qarama-qarshi 
qarashlar tarafdorlari bo’lishi kerak. Juftliklarni tartib raqami yoki alifbo harflari bilan belgilanadi. 
Agar o’quv xonasida o’quvchilar soni toq bo’lsa, o’qituvchi munozaraga yetishmagan sherik 
huquqida qatnashishi mumkin. O’qituvchi 1-guruh o’quvchilariga (keltirilgan misolda – ijobiy holat 
joriy qilinishi tarafdorlari) har bir juftning raqami (harfi yoki ramzi) bilan belgilangan katak qog’oz 
varaqlarini tarqatadi 
4.
O’quvchilar o’quv xonasining ikki tomonida o’tirib, juftma- juft yozma muloqotni boshlaydilar. 1-
guruh o’quvchilariga o’zlari makullayotgan nuqtai nazar foydasiga bitta ochiq dalilni shakllantirish 
uchun 5 daqiqa vaqt beriladi. Ular bu dalilni qog’oz varag’iga puxta tahrir qilingan paragraf 
shaklida yozadilar. Bu vaqtda 2-
guruh o’quvchilari o’zlari bahs jarayonida bayon etishlari mumkin 
bulgan nuqtayi nazarlarini isbotlashlari mumkin. 
5.
Yozilgan varaqlar qarshi guruhdagi sheriklarga (ijobiy holatning joriy qilinishiga qarshi 
chiquvchilarga) beriladi. Ularga juftlik bo’yicha sheriklarining dalillariga qarshi javob topish va 
yozish uchun hamda o’z qarshi dalilarini bayon qilishlari uchun 8 daqiqa vaqt ajratiladi. 
6.
Dalillar almashishning bunday tartibi 2-3 marta takrorlanadi bunda 
har bir o’quvchi sherigining 
dalil-
isbotiga javob qaytarishi va o’zining aks dalilini keltirishi shart. O’quvchilarning bilimlarini 
aniqlash uchun 3-
4 raund etarlidir. Ohirgi raundda o’quvchilarga yakuniy paragrafni yozish imkoni 
beriladi. 
Shundan so’ng yozma ish yig’ib olinadi. 
7.
Bahslarni samarali yakunlashning eng qulay shakli 
– ikkala tomonga qaratilgan savoldir: “Qarshi 
tomonning eng yaxshi dalil- 
isbotlari qaysilar bo’ldi?” Har ikkala tomon vakillari qarshi taraf 
yozgan fikrlarni o’qib yuqoridagi savolga javob beradilar. 
8.
O’qituvchi ishni yakkama-yakka yoki juftlik bo’yicha baholashi mumkin. Agar o’qituvchi yozma 
ishni baholashni rejalashtirgan bo’lsa, bu haqda o’quvchilarni darsning boshidayoqogohlantirishi 
kerak. 
Ta
’lim muassasalaridagi mashg’ulotlarda yozma bahslar usulidan foydalanish davomida quyidagi jadval 
ko
’rinishda keltirilgan tarqatma materialdan foydalanish mumkin: 
1-jadval