Mavzu: Biotexnologiya haqida tushuncha va hujayra injeneriyasi Reja

O ziq muhitlar tarkibi. xossasi va maqsadiga ko'ra bir necha guruhlarga bo'linadi:

1. 
   Konsistensiyasi (qattiq suyuqligi) boʻyicha: a) suyuq. b) qattiq, v) yarim suyuq.
   
2. 
   Tarkibi bo'yicha; a) oddiy (minimal) — tarkibida shakar yoki glitserin, ammoniy tuzlari va sulfatlar bo'lib, aminokislotalar, vitaminlar, purin va pirimidinlar bo'lmaydi, chunki ularni bakteriyalar o'zi sintez qila oladi. b) murakkab (maksimal) — mutatsiyaga uchragan mikroorganizmlar ayrim fermentlarni sintez qilish xususiyatini yo'qotganligi sababli oziq muhitiga hamma kerakli purin, pirimidin aminokislotalar, vitaminlar qo'shiladi.
   
3. 
   Maqsadi bo'yicha, a) selektiv muhit — bu m uhitda asosan faqat ma’lum bir mikroorganizm o'sadi. Masalan, vismut-sulfit ta’sirida salmonella bakteriya avlodi rivojlanadi va ko'payadi, dizenteriya kasalligini qo'zg'atuvchi bakteriyalarning esa o'sishi va rivojlanishi susayadi; b) boyitilgan muhit — ma’lum bir bakteriyaning o'sishini kuchaytiradi, boshqasiga to'sqinlik qiladi.
   
4. 
   Sintetik oziq muhit — ma’lum bir kimyoviy birikmalardan tayyorlangan oziq muhit.
   

Genetik transformatsiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ma’lum sharoitda bir organizm irsiy molekulasi har qanday bo'lagining ikkinchi organizm irsiy molekulasi tarkibiga birikish hodisasiga transformatsiya deb ataladi.
Transformatsiya jarayoni 1928-yilda Griffit tomonidan kashf etilgan. Griffit transformatsiya jarayonini 2 xil pnevmokokk (S va R) bakteriya shtam mlarida kuzatgan. Pnevmokokk bakteriyasining S shtam mi polisaxarid poʻstli bo'lib, hujayra sirti silliq, R shtam m da esa polisaxarid po'sti bo'lm aydi va hujayra sirti g'adir-budur (S inglizcha smooth — silliq, R — inglizcha rough — g'adir-budur). S shtam m bakteriyaning polisaxarid po'sti sichqon organizmi im m un sistemasi ta ’sirini o'tkazmaganligi sababli, u kasallik qo'zg'atuvchi bo'lib, sichqonlarda pnevmoniya kasalligini keltirib chiqaradi va sichqonlar o'ladi. R shtam m esa kasallik keltirib chiqarmaganligi sababli, bu shtam m lar bilan yuqtirilgan sichqonlar nobud boʻlmaydi. Kasallik qoʻzgʻatuvchi S shtammni qizdirilganda ular o ʻladi va o'ldirilgan bakteriyalarni sichqonlarga vuborilganda sichqonlarda kasallik paydo boim aydi. Sichqoniarga qizdirish natijasi o ʻlgan bakteriyalar S turi bilan kasallik qoʻzgʻatmaydigan R turga kiruvchi tirik bakteriyalarni birgalikda qoʻshib yuqtirilganda sichqonlarning o'lishi kuzatilgan. 0 ʻlgan sichqonlarda S bakteriyalar shtam mi topilgan. Bu hodisani m ohivati quyidagi 4-rasmda ifodalangan. K o'rinib turibdiki, pnevmokokkning S-shtam m idan qandaydir modda R shtam mning ayrimlari S-shtammga aylangan, ya’ni transformatsiya boigan. Tajribada olingan natijalarni Griffitning o ʻzi tushuntirib bera olmagan.
1944-yil O. Everi hamkorlari bilan bu hodisani tushuntirib berdilar. Buning uchun S shtam m pnevmokokk hujayrasini parchalab, alohida fraksiyalarga ajratildi. Faqat S-shtam m dan ajratib olingan D NK molekulasi R-shtam m bilan aralashtirilganda zararsiz R-shtamm, kasallik chaqiruvchi S-shtamm ga aylanishi, ya’ni transformatsiya boiishi ko'rsatib berildi. Demak, R-shtammning S-shtamm ga transformatsiya boiishi D N K molekulasiga bogiiqligini isbotlab berildi.
Keyinchalik alohida xromosomalar, yoki alohida genlar transformatsiya qilinishi lozim boigan hujayralar bilan m a’lum sharoitda aralashtirilib transformatsiya qilish usullari ishlab chiqildi.
Demak, transformatsiya jarayoni tabiiy jarayon boʻlib, hujayralar irsiyatini o'zgarishiga olib keladi.
Transduksiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Transformatsiya hodisasini o'rganish, transduksiya— bakteriyafaglar yordamida bakteriya genlarini ko'chirib o'tkazish va rekombinatsiyalanish hodisasini ochishga turtki bo'ldi.