Mavzu: Boshlang`ich 1-2-sinf matematika darslarida massa o`lchov birliklari va massa o`lchov birliklariga doir masalalar yechishga o`rgatish metodikasi

KIRISH
Mavzuning dolzarbligi: Mamlakatimizda ta`lim tizimining modernizatsiya qilinishi, uni tarkibiy jihatdan qayta qurish, ta`lim, fan, texnika va texnologiyaning iqtisodiyot va madaniyatning jahon miqyosidagi zamonaviy yutuqlarini hisobga olgan holda o'qitish jarayoniga innovatsiyalarni tadbiq etish bilan bir qatorda, ta`lim-tarbiya jarayoni ishtirokchilarining imkoniyatlari va ehtiyojlari nuqtai nazaridan ular uchun zarur va etarli shart-sharoitlarni yaratib berishni bugungi kun talab etmoqda.
Hozirgi kunda xalq ta`limi oldida ta`lim tarbiya samaradorligini oshirishning turli uslublarini takomillashtirish kabi ulkan vazifalar qo`yildi. Bu vazifa bevosita boshlang`ich maktabning ham vazifasi. Farzandlarimizni mustaqil fikrli, zamonaviy bilim va kasb-hunarlarni egallagan, sog’lom hayotiy pozitsiyaga ega chinakam vatanparvar insonlar sifatida tarbiyalash biz uchun hech qachon o’zining dolzarbligini yo’qotmaydigan masala hisoblanadi.<sup>1</sup> Ta`lim samaradorligi oshirishning turli yo`llari mavjud. Masalan: talimning turli uslublaridan unumli foydalanish, mazmunini qayta ko`rib chiqish, davr talabiga mos materialli tanlash, talim jarayonini tashkil etishning turli shakllaridan maqsadga muvofiq holda oqilona foydalana olish va xokazolar. O`quvchi o`quv faoliyatini faollashtirish bevosita o`qituvchi hamda o`quvchi faoliyatlarini to`g`ri tashkil etish va uni boshqarishga bog`liq.
Boshlang’ich sinflarning dasturida matematik material bilan uzviy bog’liqlikda turli miqdorlarni ham o’rganish nazarda tutilgan. Miqdorlarsiz tabiatni, borliq olamni o’rganish mumkin emas. Chunki miqdorlarda turli narsalarning, borliq dunyoning xossalari aks etgan. Miqdor tushunchasi narsa yoki hodisaning xossasi bo’lib, bu tushunchalar o’quvchilarning butun o’qishi davrida shakllanadi.

Miqdorlarni o`rganish katta ahamiyatga ega, chunki miqdor tushunchasi matematikada eng muhim tushunchadir. O`rganilayotgan har bir qiymat atrofdagi dunyoning real ob`ektlarining umumlashtirilgan xususiyatidir. O`lchov mashqlari fazoviy tasavvurlarni rivojlantirdi, o`quvchilarni hayotda keng qo`llaniladigan muhim amaliy ko`nikmalar bilan qurollantiradi. Binobarin, kattaliklarni o`rganish o`rganishni hayot bilan bog`lash vositalaridan biridir. Qadriyatlar I-IV sinflarda natural sonlar va kasrlarni oʻrganish bilan chambarchas bogʻliq holda koʻrib chiqiladi: oʻlchashni oʻrganish hisoblashni oʻrganish bilan bogʻliq; tegishli hisob birliklari kiritilgandan keyin yangi o'lchov birliklari kiritiladi; natural sonlar va kattaliklar ustida arifmetik amallar bajariladi. Masalalarni yechishda ko`rgazmali qurol sifatida o`lchov va grafik ishlar qo`llaniladi. Shunday qilib, miqdorlarni o'rganish matematika kursining ko'plab savollarini o'zlashtirishga yordam beradi.Boshlang'ich maktabda matematika kursida qadriyatlar va ularning o'lchovlarini o'rganish kichik yoshdagi o'quvchilarning rivojlanishida katta ahamiyatga ega. Buning sababi shundaki, kattalik tushunchasi orqali narsa va hodisalarning real xossalari tasvirlanadi, tevarak-atrofdagi voqelik haqidagi bilimlar amalga oshadi; miqdorlar o'rtasidagi bog'liqliklar bilan tanishish bolalarda atrofdagi dunyo haqida yaxlit g'oyalarni shakllantirishga yordam beradi; miqdorlarni o'lchash jarayonini o'rganish insonning kundalik faoliyatida zarur bo'lgan amaliy ko'nikmalarni egallashga yordam beradi. Bundan tashqari, miqdorlar bilan bog'liq va boshlang'ich sinfda olingan bilim va ko'nikmalar matematikani keyingi o'rganish uchun asosdir.Biroq mashg‘ulot natijasi shuni ko‘rsatadiki, bolalar miqdorlar bilan bog‘liq bo‘lgan materialni yetarli darajada o‘zlashtirmaydilar: ular miqdor va miqdor birligini farqlamaydilar, ikki narsaning birliklarida ifodalangan miqdorlarni solishtirishda xatoga yo‘l qo‘yadilar, o‘zlashtirmaydilar. o'lchash qobiliyatlari yaxshi. Bu ushbu mavzuni o'rganishni tashkil etish bilan bog'liq. An'anaviy dastur bo'yicha darsliklarda maktab o'quvchilarining o'rganilayotgan qiymat haqidagi g'oyalarini aniqlashtirish va aniqlashtirish, bir hil qiymatlarni taqqoslash, o'lchash ko'nikma va ko'nikmalarini rivojlantirish, turli nomlar birliklarida ifodalangan qiymatlarni qo'shish va ayirish kabi vazifalar etarli emas. Bu massa kabi miqdorga ham tegishli.