Mavzu: Konfliktga oid nazariyalarning mohiyati. Konfliktologiya ilmiy bilimlarning sohasi sifatida

MAVZU:Konfliktga oid nazariyalarning mohiyati.
Konfliktologiya ilmiy bilimlarning sohasi sifatida.
Hayot konfliktlarga to‘la. Insonning jamiyatdagi yashash tarzini turli ziddiyatlarsiz tasavvur etib bo‘lmaydi.
Turli nizo va ziddiyatlar bilan umr davomida, har qanday yoshda, har joyda, har qanday vaziyatda to‘qnash kelish mumkin.
Konfliktlar uyda, maktabda, ko‘chada, o‘quvchilar orasida, ota- onalar va farzandlar, xodim va uning rahbariyati orasida, jamoa a’zolari o‘rtasida sodir bo‘lishi mumkin
Hech bir inson o‘zini konfliktlardan doimiy muhofaza qilinganman deb hisoblay olmaydi.
Chunki konfliktlar ba’zan qo‘qqisdan, hech kutilmagan holda vujudga kelishi hamda inson hayot tarzini tubdan o‘zgartirib yuborishi mumkin. Konflikt har bir inson hayotining ajralmas qismi bo‘lib, hech bir inson konfliktlardan o‘zini “kafolatlanganman” deb ishonch bilan ayta olmaydi.
Ulg‘ayganimiz sari konfliktli voqea, hodisalar o‘z kuchi va ta’sirini ham kuchaytirib boradi.
Ammo biz konflikt nimaligini bilamizmi?!
Har doim ham konfliktli vaziyatga tushib qolganda o‘zimizni to‘g‘ri tutamizmi?
Konflikt bizning qayotimiz uchun tahdid ko‘rsatadimi?
Konfliktning o‘z ichki tabiati qanday?
Konfliktologiya inson haqidagi fanlar tizimida o`ziga xos tarzda chambarchas bog`liq holda rivojlanadi. Jumladan falsafa, psixologiya, valeologiya, pedagogika, manaviyat va sotsiologiya fanlari bilan bevosita bogliq bolib, shu fanlar bilan birgalikda hamkorlikda ish olib boradi
Konflikt - lotincha sonflictus so`zidan olingan bo`lib, toqnashuv demakdir. Konfliktlarni kelib chiqishini, sabab va oqibatlarini organuvchi fan Konfliktologiya deb ataladi. Fan nuqtai-nazaridan ilk marotaba konfliktni ilmiy organish davlat hokimiyati, jamiyat azolari hamda alohida ijtimoiy guruhlar orasidagi ziddiyatlarni organishdan boshlangan.
Keyinchalik ilmiy qiziqishlarning ortib borishi bilan ijtimoiy, siyosiy, milliy, guruhlararo va shaxslararo konfliktlar fan obyektiga aylana boshladi.
Konfliktologiya inson haqidagi fanlar tizimida. Konfliktlar inson hayotining tabiiy tarkibiy qismidir. Har doim konfliktli vaziyatga tushib qolish imkoniyati mavjud bolib, har birimiz hech bolmaganda bir bor konfliktli vaziyatlarning faol ishtirokchilari bolganmiz. Ozini konfliktlardan tola ajratib olish yoki konfliktlardan himoya qilinganman, ulardan kafolatlanganman, - deb oylash, notogridir. Konflikt - toqnashuv jarayonida ikki tomonning bir-birini tushunmagan holatda vujudga keladi.
MOJARO Konfliktni vujudga kelishidagi birinchi shakl -mojarodir. Mojaro konfliktning asosi hisoblanib, uni negizida ikki tomon uchun toqnashuvni keltirib chiqaruvchi omillar mavjud boladi.
NOROZILIK Ikkinchi shakli norozilik bolib, bir- biridan norozilik natijasida kelib chiquvchi noxush kayfiyatni soz yoki hatti-harakat bilan bildirish natijasida konflikt yuzaga keladi. Lekin norozilik hamma vaqt ham konfliktni vujudga keltirmaydi.
KELISHMOVCHILIK Konfliktni vujudga keltiruvchi uchinchi shakl kelishmovchilik bolib, fikr va qarashlarni togri kelmasligi natijasida shaxsiy fikrga qarshi davoning mavjudligidir. Ikkinchi tomonning fikr va qarashlariga aks tasir natijasida ham konfliktni vujudga keltiruvchi omillar vujudga keladi.
Shunga kora konfliktni vujudga kelishi va uni yechimining quyidagi pog`onasi namoyon boladi: Ziddiyatning keskinlashuvi ochiq konflikt jarayoni Konfliktni anglash Konflikt paydo bo`lishi va rivojlanishi Konflikt yechimi
Konfliktning yechimini topish - konflikt vaziyatni yoqotish hamda u yuzaga keltirgan munosabatlarni togri yolga soluvchi bilimlar va konikmalar majmuidan iboratdir.
Konfliktologiya
ilmiy fan sifatida konfliktlarni
tadqiq qilish konfliktologik amaliyotning
rivojlanishiga olib keldi. Bu amaliyotning
paydo bo`lishi XX-asrning 70-yillar avj oldi.
Bu davrda Gorovits va Bord-man konfliktli
munosabat vaqtida konstruktiv xulq –atvorga
o`rgatishga yo`naltirilgan psixologik trening
dasturini ishlab chiqadi
Konfliktologik
amaliyotning paydo bo`lishida
konfliktlarning yechimini topishning
muzokarali metodikalari alohida o`rin tutadi
(D. Skott; va G. Bouer; G. Kelman va b.).
70-80-yillarda
AQShda media tormutaxassislarni tayyorlaydigan o`quv
o`rinlarini tashkil qilinishiga olib keldi. Bu
paytda R.Fisher va U.Yuri tomonidan ishlab
chiqilgan «printsipial-muzokara» deb
nomlangan Garvard metodi dunyoga
tanilmoqda edi.
80-chi
yillarda AQShda va boshqa
mamlakatlarda konfliktologik markazlar
paydo bo`la boshladi.
1986-yili esa Avstraliyada OONning tashabbusi
bilan konfliktlarni bartaraf etishning Xalqaro
markazi tashkillashtirildi. Rossiyada bo`lsa
konfliktlarni bartaraf etishga yo`naltirilgan
birinchi markaz 90-yillarda SanktPeterburgda ishga tushgan
Konfliktologiya
predmetiga keladigan bo`lsak
«konfliktologiya» so`ziningn ma`nosining
o`zi, yoki etimologiyasidan ma`lum
bo`lishicha «konflikt haqida ilm» degan
fikrga kelamiz.
Aniqroq izoh beradigan bo`lsak quyidagicha
ta`rif berishimiz mumkin:
Konfliktologiya — bu konfliktlarning
rivojlanishi, paydo bo`lish mexanizmlari va
qonuniyatlari haqida bilimlar tizimi
hisoblanib, shuningdek uni boshqarishning
texnologiyasi va printsiplari haqida fan.
Shaxsni baholash va o`rgshanish metodlari
Kuzatish, So`roq, Test o`tkazish
II. Guruhlarda ijtimoiypsixologik
ko`rinishlarni o`rganish metodlari Kuzatish,
so`roq, Sotsiometrik metod
III. Konfliktni tahlil qiluvchi va diagnostika
qiluvchi metodlar Kuzatish, so`roq, faoliyat
natijalarini tahlil qilish, ekspertlik interv`yu
metodi
IV. Konfliktlarni boshqarish metodlari
Tuzilishli metodlar, kartografiya metodi