Mavzu: moliyaviy tahlilni tashkil etish va axborot manbalari

Omillar ta’sir ko‘rsatish vaqti bo‘yicha tasniflanishi

• Doimiy ta’sir ko‘rsatuvchi omillar

• Vaqtinchalik ta’sir ko‘rsatuvchi omillar

• Doimiy ta’sir ko‘rsatuvchi omillar shunday omillarki, ular iqtisodiy jarayonlar sodir bo‘lib turgan vaqtda ta’sir ko‘rsatib, ma’lum bir ko‘rsatkichni o‘zgartirib turadi. Masalan, korxonada yetishtirilgan mahsulot hajmining oshishi foydaning ko‘payishi, xodimlar manfaatdorligining ortishi va iqtisodiy samaradorlikning oshishi kabi ko‘rsatkichlarga ham ta’sir ko‘rsatadi.

• Agrar sohada iqlimning mavsumiy o‘zgarishi MCHJda mahsulot yetishtirish hajmining o‘zgarishiga ta’sir ko‘rsatadi. Tijorat banklaridan olingan kreditlar xo‘jalik yurituvchi subyektning oyoqqa turishiga, moliyaviy resurslarga bo‘lgan talabining qondirilishiga, ishlab chiqarish hajmining oshishiga ta’sir ko‘rsatishi mumkin

• Omillarning ta’sir ko‘rsatish darajasi bo‘yicha tasnifi

• Umumiy omillar

• O‘ziga xos omillar

• - xodimlar soni,
• ish vaqti,
• yalpi tushum,
• daromad,
• xarajat va boshqa omillar

• Tovar oboroti, ulgurji baho, muomala xarajatlari, savdo ustamasi va savdo chegirmasi kabi omillar savdo faoliyati bilan shug‘ullanuvchi xo‘jalik yurituvchi subyektlarga tegishli omillar hisoblanadi.
• Ekin maydoni, chorva mollari bosh soni, hosildorlik, mahsuldorlik, yalpi hosil va boshqa shu kabi omillar agrar sohaga tegishli bo‘lgan o‘ziga xos omillardir.

• Omillarning ta’sir qilish xarakteri bo‘yicha tasnifi

• Ekstensiv omillar

• Intensiv omillar

• miqdorning ortishi bilan bog‘liq, ya’ni qo‘shimcha resurslarni jalb qilish hisobiga natijani o‘zgartiruvchi omillar kiradi. Masalan, ko‘ylak ishlab chiqaradigan engil sanoatda jami mahsulot hajmi (ko‘ylaklar soni, sof tushum) natija ko‘rsatkichi bo‘lib, uning miqdorining o‘tgan yilga (biznes rejaga) nisbatan ortishini ta’minlash uchun qo‘shimcha tikuv mashinalari sotib olingan.

• Natijaning o‘zgarishiga miqdor ko‘rsatkichini ko‘paytirish hisobiga emas, balki sifat ko‘rsatkichini oshirish evaziga erishish bugungi kunning qat’iy talabi hisoblanadi. Shu sababli, mavjud resurslardan foydalanish samaradorligini oshirish hisobiga natijani o‘zgartiruvchi omillar intensiv omillardir. Ular jumlasiga hosildorlik, mahsuldorlik, mehnat unumdorligi kabi ko‘plab omillarni kiritish mumkin.

•