Mavzu: Nogironligi bor shaxslar bilan ijtimoiy ish. Reja

3. Nogironlar bilan ijtimoiy ishga huquqiy yondashuv
Nogironligi bo’lgan shaxslarning huquqlari to’g’risidagi qonun hujjatlari 2019 yil 12 avgustda qabul qilingan “Nogironligi bo’lgan shaxslarning huquqlari to’g’risida”gi Qonun va boshqa qonun hujjatlaridan iboratdir.
Agar O’zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasida nogironligi bo’lgan shaxslarning huquqlari to’g’risida O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlarida nazarda tutilganidan boshqa qoidalar belgilangan bo’lsa, xalqaro shartnoma qoidalari qo’llaniladi.
Quyidagilar nogironligi bo’lgan shaxslarning huquqlarini ta’minlashning asosiy prinsiplari hisoblanadi:
– nogironligi bo’lgan shaxslarning qadr-qimmatini, ularning shaxsiy mustaqilligini, shu jumladan, tanlash erkinligi va mustaqilligini hurmat qilish;
– nogironlik belgisi bo’yicha kamsitishga yo’l qo’ymaslik;
– nogironligi bo’lgan shaxslarning huquq va erkinliklari amalga oshirilishi imkoniyatlarining tengligi;
– nogironligi bo’lgan bolalarning rivojlanayotgan qobiliyatlarini hurmat qilish va ularning o’z individualligini saqlab qolishga bo’lgan huquqlarini hurmat qilish;
– jismoniy muhitning qulayligi;
– nogironligi bo’lgan shaxslarni jamiyat va davlatning ijtimoiy-siyosiy hayotiga jalb qilish.
Nogironligi bo’lgan shaxslarning qadr-qimmatini, ularning shaxsiy mustaqilligini, tanlash erkinligi va mustaqilligini hurmat qilish nogironligi bo’lgan shaxslar va ular oilalarining huquqlarini boshqalar bilan tenglikda himoya qilish va amalga oshirish kafolatlari bilan ta’minlanadi.
Nogironlik belgisi bo’yicha kamsitishga yo’l qo’ymaslik har qanday ajratib qo’yish, istisno etish, chetlatish, cheklash yoki ustunlik berishni, shuningdek, nogironligi bo’lgan shaxslarga nisbatan qulay jismoniy muhit yaratish rad etilishini taqiqlash yo’li bilan amalga oshiriladi.
Nogironligi bo’lgan shaxslar uchun imkoniyatlarning tengligini ta’minlashga va ularning jamiyatga integratsiya qilinishiga yo’naltirilgan maxsus chora-tadbirlar boshqa fuqarolarga nisbatan kamsitish hisoblanmaydi.
Nogironligi bo’lgan shaxslarning huquqlari va erkinliklari amalga oshirilishi imkoniyatlari tengligi nogironligi bo’lgan shaxslarning atrof tabiiy, ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy muhitga, sog’liqni saqlash, ta‟lim, ishga joylashishga, shuningdek, axborot va aloqaga teng imkoniyatlar berish va ulardan foydalanishi kafolatlarini yaratish chora-tadbirlarini amalga oshirish yo’li bilan ta’minlanadi.
Nogironligi bo’lgan bolalar boshqa bolalar bilan teng ravishda insonning barcha huquqlari va erkinliklaridan to’liq hajmda foydalanadilar.
Nogironligi bo’lgan bolalarga nisbatan ko’riladigan barcha harakatlarda nogironligi bo’lgan bolalarni har tomonlama va uyg’un kamol toptirish maqsadida ular manfaatlarining ustuvorligi, ularning ijtimoiy faoliyatini, mehnat qilishga bo’lgan qiziqishini, ta‟lim, ilm-fan, texnika, san‟at va sport bilan shug’ullanishini qo’llabquvvatlashga ko’maklashish ustuvor hisoblanadi.
Jismoniy muhitning qulayligi nogironligi bo’lgan shaxslarga boshqalar bilan teng ravishda jismoniy muhit, binolar, inshootlar, transport, axborot va aloqa vositalariga, shu jumladan, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va tizimlariga, shuningdek, ham shaharda, ham qishloq joylarda yashovchi aholiga taqdim etiladigan boshqa ob‟ektlar va ko’rsatiladigan xizmatlarning qulayligi uchun shart-sharoitlar yaratish yo’li bilan ta’minlanadi.
Nogironligi bo’lgan shaxslarni jamiyatning ijtimoiy-siyosiy hayotiga jalb etish ularning ijtimoiy-siyosiy hayotda ishtirok etishini har tomonlama rag’batlantirish va cheklashning har qanday shakllariga yo’l qo’ymaslik yo’li bilan amalga oshiriladi. Davlat organlari nogironligi bo’lgan shaxslarning jamiyatning ijtimoiy-siyosiy hayotida ishtirokini ta’minlash chora-tadbirlarini amalga oshiradilar.
Xulosa.
Nogironlarni ijtimoiy reabilitatsiya qilish yoki abilitatsiya qilish tibbiy reabilitatsiya, kasbiy reabilitatsiya, psixologik-pedagogik reabilitatsiya va anatomik jismoniy tarbiya, sport bilan yaqin hamkorlikda amalga oshiriladi. Ichki psixologik amaliyotda psixologik reabilitatsiya yoki abilitatsiya dasturini tuzishda boshlang’ich printsip asosiy, ikkinchi darajali va uchinchi nuqsonlarni va aqliy faoliyatning saqlanib qolgan yo’nalishlarini, shuningdek, reabilitantning shaxsiy xususiyatlarini hisobga olgan holda nuqson tarkibini hisobga olish hisoblanadi. Keyinchalik, nogironlarning (nogiron bolalarni) turli patologik sharoitlarda reabilitatsiya qilish va abilitatsiya qilishda ba’zi farqlar haqida qisqacha to’xtalamiz, bu bizning fikrimizcha, nogiron bolaning (nogiron bola) IPR shakllanishida muhim bo’lishi mumkin. Ijtimoiy-psixologik reabilitatsiya yoki abilitatsiya ayrim patologik jarayonlarda nogiron bolalar va funktsional kasalliklar bor bo’lgan insonlarga ruhiy tomondan yodam beradi.