Mavzu: O‘quvchilar bilimlari va kompetensiyalarini baholashning turli strategiyalari reja

Mavzu: O‘QUVCHILAR BILIMLARI VA KOMPETENSIYALARINI BAHOLASHNING TURLI STRATEGIYALARI
REJA:

1. 
   Baholash - ta‘lim jarayonining ajralmas qismi sifati.
   
2. 
   Baholash orqali o‘quvchilar bilan teskari aloqani o‘rnatish.
   
3. 
   O‘quvchilarning o‘quv faoliyatini, bilim va kompetensiyalarini baholashning turli usul va vositalari.
   

Tayanch iboralar: Baholash, o‘quv faoliyati, kompetensiyalarini baholash, baholashning usullari, baholoshning vositalari.

Ta‘limning yangi sifati, avvalo, maktab, oila, jamiyat, davlat, o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasidagi munosabatlar xarakterining o‘zgarishi bilan bog‘liq. Ya‘ni, o‘quv jarayonini yangilash maktablarni ta‘lim muvaffaqiyatini baholashda boshqacha yondashuv mantig'ida ishlashga yo'naltirish uchun mazmunli manba hisoblanadi.

Ko'pincha psixologik va ayniqsa pedagogik adabiyotlarda "baholash" va "baho" tushunchalari aniqlanadi. Shu bilan birga, ushbu tushunchalarni farqlash o‘qituvchilarning baholash faoliyatining psixologik, pedagogik, didaktik va tarbiyaviy jihatlarini chuqurroq anglash uchun o'ta muhimdir.
Avvalo, baholash - bu shaxs tomonidan amalga oshiriladigan baholash jarayoni, faoliyati (yoki harakati). Bizning taxminiy va umuman har qanday faoliyatimiz baholashga bog'liq. Baholashning aniqligi va to'liqligi maqsad sari harakatning ratsionalligini belgilaydi.
Ma'lumki, baholash funktsiyalari faqat tayyorgarlik darajasini tasdiqlash bilan cheklanmaydi. Baholash o‘qituvchini o'rganish, ijobiy motivatsiya va shaxsga ta'sirini rag'batlantirishning eng samarali vositalaridan biridir. Aynan obyektiv baholash ta'siri ostida maktab o‘quvchilarida o‘z-o‘zini baholash, o‘z yutuqlariga tanqidiy munosabat shakllanadi.
Shuning uchun baholashning ahamiyati, uning funktsiyalarining xilma-xilligi maktab o‘quvchilarining ta‘lim faoliyatining barcha jihatlarini aks ettiradigan va ularning identifikatsiyasini ta'minlaydigan ko'rsatkichlarni izlashni talab qiladi.
Shu nuqtai nazardan qaraganda, bilim va ko'nikmalarni baholashning amaldagi tizimi uning diagnostik qiymati va obyektivligini oshirish uchun qayta ko‘rib chiqishni talab qiladi.
Baho (ball) baholash jarayoni, baholash faoliyati yoki harakati, ularning shartli ravishda rasmiy aks etishi natijasidir.
Psixologik nuqtai nazardan, baholash va bahoni aniqlash, uning natijasi bilan muammoni hal qilish jarayonini aniqlash bilan baravar bo‘ladi.
Baholash asosida belgi uning rasmiy mantiqiy natijasi sifatida ko'rinishi mumkin. Ammo, bundan tashqari, baho - bu mukofot va jazo xususiyatlarini birlashtirgan pedagogik rag'batlantirish:
Yaxshi baho - mukofot,
Yomon baho - jazo.
Baholash odatda maktab o‘quvchilarining mavjud bilimlari va ular ko'rsatgan bilim va ko‘nikmalarga bog‘liq.
Bilim, ko'nikma va malakalarni birinchi navbatda o‘qituvchi uchun ham, o‘quvchi uchun ham ularni takomillashtirish, chuqurlashtirish, oydinlashtirish yo‘llarini belgilash uchun baholash kerak.
O‘quvchi tomonidan berilgan baho bu o‘quvchi blan va o‘qituvchi bilan ishlash istiqbollarini aks ettirishi muhimdir, bu har doim ham o ‘qituvchilarning o‘zi tomonidan amalga oshirilmaydi, ular bu belgini o‘quvchining faoliyatini baholash deb biladilar.
Ko'pgina mamlakatlarda o‘quvchilarning baholari ta‘lim samaradorligini baholash uchun asos bo'lib, ta‘lim sifatining muhim parametrlaridan biridir. 
O‘quvchilarning o‘quv-bilish faoliyatini nazorat qilish natijalari uni baholashda ifodalanadi. Baholash - bu biror narsaning darajasi, darajasi yoki sifatini belgilash. Baholash - sifat ko'rsatkichi (masalan, "siz zo'rsiz!"). Baholash ta ‘limiy maqsadlarga qay darajada erishganligini namoyish qilish imkonini beradi.
Baholash – o‘lchash jarayoni: bunda bilim, ko‘nikma, kompetensiyalar o‘lchanadi.

• 
  Baholash tizimi o‘rganish jarayonini boshqaradi. (Miller, Cowan, et al)
  

• 
  Baholash – bu dum, ta‘lim standartlari – tana bo‘lsa, dum tanani likillatadi. (Heargreaves)
  

Pedagogikada o‘lchashning asosiy xususiyati:

• 
  Bilvositalilik
  
• 
  Bunda konkret fizik xususiyatlar emas, balki mavhum tushunchalar (bilim, ko‘nikma, kompetensiya) o‘lchanadi.
  
• 
  Ular maxsus tuzilgan vositalar – nazorat materiallari yordamida o‘lchanadi.
  

Shakllantiruvchi (formativ) baholash (o‘rganish uchun baholash):

• 
  o‘quvchilar o‘rganish jarayonining qaysi bosqichida ekanliklari, keyingi qadamlari qanday bo‘lishi kerakligi va maqsadga qanday erishishlari mumkinligi haqida
  
• 
  o‘quvchilar va o‘qituvchilar tomonidan ishlatiladigan dalillarni yig‘ish va talqin qilish jarayoni (Isaacs et al, 2013)
  

Shakllantiruvchi (formativ) baholash (o‘rganish uchun baholash):

• 
  uyga berilgan vazifalar
  
• 
  dars paytida beriladigan topshiriqlar
  
• 
  savol-javob
  
• 
  dars paytida o‘tkaziladigan nazorat ishlari
  
• 
  o‘quvchilarning darsdagi faolligini kuzatish
  

Shakllantiruvchi (formativ) baholash (o‘rganish uchun baholash):

• 
  norasmiy
  
• 
  ta‘lim jarayoniga o‘zgartirish kiritish imkonini beradi
  
• 
  qayta aloqa mavjud
  

Xulosalovchi (summativ) baholash – ta‘lim dasturi yoki uning bir qismi so‘ngida erishilgan natijani rasmiy baholash. (Isaacs et al, 2013)
Xulosalovchi (summativ) baholash:

• 
  baho berish:
  
  • 
    ta ‘lim oluvchiga baho berish
    
  • 
    ta ‘lim beruvchiga baho berish
    
• 
  tanlash:
  
  • 
    belgilangan talabga javob beradiganlarni tanlash
    
  • 
    cheklangan kvota sharoitida tanlash
    

Baholash vositalari:

• 
  test
  
• 
  yozma ish
  
• 
  og‘zaki so‘rov
  
• 
  loyiha
  
• 
  Portfolio