Mavzu: O`zbekiston tashqi iqtisodiy aloqalar rivojining ustuvor yo’nalishlari

Qattiq siyosat, bunda pul massasi qisqartiriladi, 
uni emissiya (pul chiqarish) hisobidan o'sishi q a t’iy 
chegaralanadi. Natijada pul massasi qisqarib tovar mas- 
sasiga tenglashadi. Pulning qisqarishi talabni kamaytiradi, 
narxlar esa o'sm aydi, pul birligining xarid qurbi bar- 
qarorlashadi. Pul topishga intilish iqtisodiyotning jonla-
431

I I В О ‘ L I M . Bozor iqtisodiyotining qonun-qoidalari

nishiga olib keladi. Bunday siyosat biz ilgari ko'rgani- 
m izdek odatda iqtisodiyotni tanglikdan chiqarish yoki 
inflyatsiyani jadal bostirish uchun qo‘llaniladi.
2. 

Yumshoq monetar siyosat. Bunda davlat pul mas- 
sasining ortishiga to 'sqin lik qilm aydi, pul emissiyasi 
hadeb cheklanaverm aydi, natijada pul ko'payib uning 
arzonlashuvi yuz beradi. Yum shoq siyosat iqtisodiyot 
o'sish pallasida bo'lganda ko'proq qo'llaniladi, chunki 
pul m assasining o'sishiga qarab tovarlar massasi ham
o'sadi. Bunda tovar-pul m uvozanati pulni qisqartirish 
hisobidan em as, balki tovarlarning ko'payishi tufayli 
ta ’minlanib turadi.

Fiskal siyosat. Bu davlatning soliq-byudjet siyosatidir, 
unga binoan soliqlar belgilanadi, byudjet mablag'lari aniq 
maqsadlar y o iid a ishlatiladi. Soliq siyosati soliqlar vosi­
tasida byudjetga pul to'plashga qaratiladi. Unga binoan 
soliq turlari aniqlanadi, soliq stavkalari, soliq solinadigan 
obyektlar, soliq imtiyozlari, soliq undirish tartibi belgi­
lanadi.
Soliqlar 

davlatning 

iqtisodiyotga 
ta ’sir 
etishida 
qo'llaniladigan asosiy vositadir. “ Soliq tizim i nafaqat 
soliqlami undirish, balki birinchi galda, rag'batlantirish 
xususiyatiga ega b o iish i lozim ” 1.
Iqtisodiyotni rag'batlantirish zarur bo'lganda soliqlar- 
dan im tiyozlar beriladi. Bunda soliq kam aytiriladi, 
soliqni undirish m uhlati cho'ziladi yoki um um an soliq 
undirilm aydi. 
N atijada 
firm alarga 
tegadigan 
foyda 
ko'payadi, ular foydani reinvestitsiya 

qiladi, ya’ni qay­

tadan ishlab chiqarishni o'stirishga yuboradi. Ishlab 
chiqarishni rag'batlantirish maqsadida 0 ‘zbekistonda foy- 
dadan to ia n a d ig a n soliq stavkasi 2004-yili 24% dan 
20% ga tushirildi. Ishlab chiqarish qizib ketganda uning 
o ‘sishini sekinlashtirish zarur b o is a soliqlar oshiriladi. 
Bu usul kapitalning eski tarm oqlardan chiqib yangi 
istiqbolli tarm oqlarga k o'ch ib o'tishiga ham yordam


I.A.Karimov.
Bizning bosh maqsadimiz - jam iyatni demokratiyalashtirish va 
yangilash, mamlakatni modernizatsiya va isloh etishdir. Т.: 0 ‘zbekiston, 2005, 89- 
bet.

432

XX b о b. Iqtisodiy siyosat
beradi, chunki eski joydagi yuqori soliq xarajatni oshirib, 
foydani kam aytirib yuboradi, yangi joydagi soliqning 
kamligi foydani oshiradi.
Fiskal siyosatda iqtisodiyotni barqarorlashtirish va 
o ‘stirish uchun ikki xil yo‘ldan boriladi:
1. Ilgari kiritilgan va hozir amalda bo‘lgan iqtisodiy