Mavzu: O`zbekiston tashqi iqtisodiy aloqalar rivojining ustuvor yo’nalishlari

siyosiy-m a’muriy vositalar. 
Davlat hokimiyat sohibi boigan id an o ‘z siyosatiga rioya 
etilishini o ‘z organlari kuchi bilan ta ’minlaydi. Davlat 
oliy siyosiy institut hisoblanar ekan, uning qarorlari va 
buyruqlariga hamm a itoat etishi kerak b o iad i. M a’muriy 
usul yordamchi usul hisoblanadi, u bozor tizim ida yaxshi 
natija berm aganidan cheklangan holda qoilaniladi.

20.4. Davlat iqtisodiy siyosatining 

asosiy yo‘nalishlari
Iqtisodiyot yaxlit b o ia r ekan iqtisodiy siyosat ham
yagonadir. Lekin davlat siyosatining aniq yo ‘nalishlari 
bor.

Monetar siyosat — bu davlatning pul-kredit siyosati 
b o iib , pul muomalasini tartiblash, tovar va pul massasi 
o'rtasidagi m uvozanatni ta ’m inlash, iqtisodiyotdagi pul 
oqim larini boshqarib turish siyosati hisoblanadi. Uning 
m aqsadi narxlarni va shunga k o 'ra m illiy pul birligi 
xarid qurbini, uning valuta kursini barqarorlashtirish, 
oxir-oqibatda pulga talab bilan uning taklifini m uvo- 
zanatlashtirishdan iborat bo'ladi.
M onetar siyosatning 3ta asosiy jihati bor:
1. 

Qayta moliyalashtirish yoki uchyot siyosati. Bunda 
davlat nom idan m arkaziy banklar uchyot stavkasini 
o'zgartiradi. Stavka oshganda pul qim m atlashib, unga 
talab qisqaradi. U pasaytirilganda pul arzonlashib, unga 
talab oshadi.
Bu ayni paytda kreditning arzon yoki qim m at 
bo'lishini bildiradi. Bu esa iqtisodiyotga kredit hisobidan
430

XX b o b . Iqtisodiy siyosat

yuboriladigan investitsiyalarni o ‘zgartirib, uning o ‘sishiga 
ta ’sir etadi.
Masalan, Yevropa mamlakatlarida qayta moliyalashti­
rish stavkasi 2001-yil oxirida 1,7% bo'lsa, 2002-yil oxiri- 
da bu 0,9% ga tushdi. Bu bilan kredit arzonlashtirildi, 
chunki kommersiya banklari shunga qarab kredit uchun 
undiriladigan foiz stavkalarini belgiladilar.
2. Ochiq bozorda operatsiyalar o'tkazish siyosati. Bu 
davlat obligatsiyalarini chiqarib firm alar, banklar va 
aholiga sotish va vaqti kelganda ularni qaytadan sotib 
olishni bildiradi. Bu obligatsiyalarni olish qulay bo'ladi, 
chunki ularga q at’iy belgilangan foizni davlat to'laydi, 
bu bilan ularning darom adliligi kafolatlanadi. Davlat 
obligatsiyalari sotilganda pul ularga bog'lanib qoladi, 
natijada uning m uomaladagi m iqdori qisqaradi. Aksin­
cha, ular qaytadan sotib olinganda pul ulardan bo'shab 
m uom alaga keladi, u yerdagi pul m iqdori ko'payadi. 
Demak, bu usul bilan ham pul miqdori tartiblanadi.
3. Majburiy rezerv siyosati. Bu siyosatga binoan 
markaziy banklar boshqa banklar uchun kredit resursi- 
ning majburiy rezervini kiritadi. Bu tartibga ko'ra bank­
lar kreditga beriladigan pulning bir qism ini M arkaziy 
banklar ixtiyoriga beradi. Bu rezerv oshsa, kredit puli 
qisqaradi, agar u kamaysa, bu pul ko'paydi. Masalan, 
m am lakatda jam i kredit resurslari 80 m lrd. dollar. 
Shundan 10% rezervga o'tkazilsa 72 mlrd. doll, kredit 
uchun pul qoladi. Bordi-yu bu rezerv 15% ga chiqarilsa, 
kreditga 68 mlrd. dolllar qoladi. Bu bilan kreditga 
m o ijallan g an pulning taklifi oshadi yoki qisqaradi. 
Shunga qarab kredit olish goh oshib, goh qisqarib tura­
di. M onetar siyosatning aytilgan yo'nalishlari shuni 
ko'rsatadiki, unda turli iqtisodiy vositalar qo'llaniladi.
M onetar siyosat 2 xil bo'ladi:
1.