Mavzu: pedagogik psixologiya fanining yuzaga kelish tarixi. Tayyorladi: Sayfiyev Mirsaid Mundarija

Biografik (tarjimai hol) metodi.İnson psixikasini tadqiq qilish uchun uning hayoti, faoliyati, ijodiyoti to‘g‘risidagi og‘zaki va yozma ma'lumotlar biografik metod orqali o‘rganiladi. Bu borada kishilarning tarjimai holi, kundaligi, xatlari, estaliklari, o‘zgalar ijodiga bergan baholari, taqrizlari alohida o‘rin egallaydi.
Sotsiometrik metod. Bu metod kichik guruh a'zolari o‘rtasidagi bevosita emotsional munosabatlarni o‘rganish va ularning darajasini o‘lchashda qo‘llaniladi.bUnga amerikalik sotsiolog Djon Moreno asos solgan. Mazkur metod yordamida muayyan guruhdagi har bir a'zoning o‘zaro munosabatini aniqlash uchun uning qaysi faoliyatida kim bilan birga qatnashishi so‘raladi.
Bu usulda sinaluvchilarga bevosita savollar beriladi va ularga ketma-ket javob qaytarish orqali guruh a'zolarining o‘zaro tanlash jarayoni vujudga keltiriladi.
Psixologiya fani zamonaviy ta'limotga asoslangan holda inson shaxsining tarkib topishini asosan uchta omilning ta'siriga bog‘liqligini dalillar asosida izohlab beradi.
ikkinchisi - odamga uzoq muddat davomida muntazam tarzda
beriladigan ta'lim-tarbiyaning ta'siri
uchinchisi - odamga tug‘ma ravishda, tayyor holda beriladigan
nasliy xususiyatlarning ta'siridir.
Ulardan, birinchisi - inson tug‘ilib voyaga yetadigan tashqi ijtimoiy muhitning ta'siri;
O‘z-o‘zidan ma'lumki, odamning psixik rivojlanishi uchun tabiiy, biologik imkoniyatlar nihoyatda zarurdir. İnson psixik xususiyatlari me'yorida tarkib topishi uchun muayyan darajadagi biologik tuzilish, inson miyasi va nerv sistemasi bo‘lishi shart. Bu tabiiy xususiyatlar psixik rivojlanishni harakatga keltiruvchi kuchlar, omillar emas, balki faqat dastlabki sharoitlardir, xolos.
Rivojlanish deganda, odatda hodisalarning har ikki turi tushuniladi va bu tushunchalar bir-biri bilan chambarchas bog‘liqdir: 1) miyaning biologik, organik yetilishi, uning anatomik-fiziologik tuzilishi jihatidan yetilishi; 2) psixik (aqliy) rivojlanishning ma'lum o‘sish darajalari sifatidagi, o‘ziga xos aqliy yetilish sifatidagi psixik rivojlanishi.

• 
  J.Piajening fikricha, bolaning aqliy o‘sishi o‘zining ichki qonunlari asosida rivojlana borib, sifat jihatdan o‘ziga xos bir qator genetik bosqichlarni bosib o‘tadi.
  

• 
  Rus psixologi L.S.Vigotskiy ta'lim va tarahqiyot muammosiga ijtimoiy-tarixiy jarayon nuqtai-nazaridan yondashib, bilimlarni o‘zlashtirish insoniyatning tarixiy taraqqiyotida yaratilgan madaniyatda ishtirok ıtish jarayonidir, deb ta'kidlaydi.
  

• 
  P.P.Blonskiy ta'limning bola taraqqiyotidagi o‘rniga alohida ahamiyat beradi. Shuning uchun o‘quvchilarning aqliy rivojlanishi to‘g‘ridan-to‘g‘ri maktab dasturi mazmuniga bog‘liq ıkanligini ta'kidlaydi.
  

Bolaning psixik rivojlanishini harakatga keltiruvchi kuchlar murakkab va turli-tumandir. Rivojlanishning mohiyatini qarama-qarshiliklar kurashidan, ichki ziddiyatlar bolaning, psixik rivojlanishini bevosita harakatga keltiruvchi kuchlar, ta'lim va tarbiya jarayonida yuzaga keladigan hamda bartaraf qilinadigan ıskilik va yangilik o‘rtasidagi qarama-qarshiliklardan iboratdir.

Shunday qilib, bolaning, maktab o‘quvchisining psixik rivojlanishi - murakkab taraqqiyot jarayonidir.
Psixologiya fani zamonaviy ta’limotga asoslangan holda inson shaxsining tarkib topishini asosan uchta omilning ta’siriga bog`liqlini dalillar asosida izoxlab bеradi. Ulardan: --- birinchisi - inson tug`ilib voyaga yеtadigan tashqi ijtimoiy muhitning ta’siri;

• 
  ikkinchisi - odamga ouzoq muddat davomida muntazam tarzda bеriladigan ta’lim - tarbiyaning ta’siri;
  
• 
  uchinchisi - odamga tug`ma ravishda, tayyor holda bеriladigan nasliy xususiyatlarning ta’siridir.
  

Ma’lumki, har bir odam o’ziga xos, boshqalarda aynan takrorlanmaydigan ijtimoiy muxitda, aniq ijtimoiy munosabatlarda, ya’ni oila, jamoa va jamiyatda, odamlar orasida yashab ulg`ayadi, shakllanadi.

Shvеytsariyalik psixolog J.Piajеning aql-idrok nazariyasi, aql-idrok funktsiyalari hamda uning davrlari haqidagi ta’limotni o’z ichiga oladi. Aqlidrokning asosiy vazifalari, moslashish va ko’nikishdan iborat bo’lib, bu uning doimiy vazifalar turkumini tashkil etadi.
J.Piajе bola aql-idrokini quyidagi psixik rivojlanish davrlariga tasniflaydi: