Мцгяддимя

Aytən Quliyeva

 

 

56 

tay qeyri-

adi bir teleqram alır. “Bu nə qəribə teleqram idi: "Mu-

ra

dov Oqtaya 29 Bakıdayam Reys 203 Qarşıla" (7,129). İmzasız 

gələn bu teleqram Oqtayı çox düşündürür, o, Moskvadakı bütün 

ta

nışlarını  yada  salır,  lakin  teleqramı  göndərənin  kimliyi  barə-

sin

də bir qənaətə gələ bilmir. Bütün bu çalpaşıq fikirlər arasında 

ağlına  bir  fikir  gəlir:  “Ağlıma  bir  fikir  də  gəldi.  Amma  bu  fi-

kir—

xam xəyal idi. Qeyri-mümkün şey idi, baş tutan iş deyildi. 

Ola bilməzdi”(7,130). Lakin onun ağlından qovduğu fikir realla-

şır. Bu gələn onun gözlədiyi, bir zamanlar itirdiyi Əsmərdir. Əs-

mər onun sevdiyi, lakin utancaqlığına, təcrübəsizliyinə görə qo-

vu

şa bilmədiyi uşaqlıq sevgisi, həm də sinif yoldaşıdır. 

 

Süjetin axarında Əsmər və Oqtayın gözəl insani münasibətlə-

ri,  ilk  gəncliyinin  doğma  xatirələri  incələnir,  çözülən  xatirələr 

isə düşüncələri oyadır, duyğuları qanadlandırır. Oqtay ömrünün 

həmin bir günündə keçirdiyi hisslər, Əsmərlə gəzdiyi yerlər, et-

di

yi  söhbətlər  barədə  danışır.  “Həzin,  kövrək  duyğular,  uşaqlı-

ğın,  yeniyetməliyin,  səmimi  və  saf  arzuları  ilə  yaşlı  həyatın 

prob

lemləri, gündəlik qayğıları arasında qarşılaşdırma, ad günü 

bəhanəsi  ilə  gözlənilməz  görüş  və  bu  qəfil  görüşün  oyatdığı 

hiss

lər... Bütün bunlar— Əsmər və Oqtayın gözəl insani müna-

si

bəti, uşaqlığın birgə xatirələrinə sədaqəti oxucuda xoş düşün-

cələr oyadır...” (32,16).  

Oqtayın davranışlarından biz onun  qeyri-adi düşüncə tərzinin 

şahidi oluruq. “Deyirdim ki, Allah yoxdur, amma mən bir dəfə 

onu eşitdim: Açarların zəngindən eşitdim. Bu açarlarla o bizi—

in

sanları  təklik  kameralarında  bağlayıb,  indi  də  gəzir  özüyçün, 

açar

larını cingildədir. Amma bu təklik kameralarında insanların 

ha

mısı eyni şeyləri görür—ulduzları, ayı, buludları, çarmıxa çə-

kil

miş səmanın bir tikəsini, bir udumunu, yağışı—bizim ümumi 

ərazimizi. Hər adamın həqiqəti onun içində bağlıdır. Seyf kimi, 

şkaf  kimi.  Bu  seyfi,  bu  şkafı  başqası  aça  bilmir,  çünki  birinin 

aça

rı başqasına düşmür. Hər adam öləndə torpağa onun açarları-

nı da basdırırlar. Biz öləndə də torpağa bizi—heç bir vaxt açıl-

ma

mış  şkafları  basdıracaqlar”  (7,159).  Bəlkə  də  belə  düşündü-

---