Мцгяддимя

Anar – 75  

 

59 

si

ni geri döndərmək istəyirdim. Lakin mən bilirdim ki, bu xülya-

dır... olan oldu, keçən keçdi” (5,54).  

Əsmər isə bir günlüyə də olsa uşaqlıq xatirələrini, ilk sevgisi-

ni qaytar

maq istəyir, lakin o da bunun mümkünsüzlüyünü dərk 

edir. “Əsmər Oqtayla görüşür, lakin təbii ki, ömrünün ən “xoş” 

çağlarına, bir vaxt Oqtayın ad gününə yığışdıqları 29 aprel axşa-

mına qayıda bilmir, qovuşa bilmir. Hətta anadan olduğu evi gör-

mək  də  ona  nəsib  olmur...  “Yaponiya müharibələrdə”  filminə 

ba

xan Əsmər yapon təyyarəçiləri kamikadzelərin bir daha yerə 

qa

yıda  bilməmələri  ilə  özünün  keçmişə  qovuşa  bilməməsi  ara-

sında yaxınlıq görür” (55,38). 

 

Oqtay  isə  ilk  öncə  keçmişi,  uşaqlıq  xatirələrini  yaddaşına 

qay

tarmaq istəmir: “Həyatın pozulmaz məntiqinə görə keçib ge-

dənləri qaytarmaq cəhdi kimə gərəkdir” (7,148). Sonra isə Əs-

mərin təsiri ilə onda nostalji hisslər oyanır, xatirələri, keçmiş xoş 

gün

ləri hissə-hissə yaddaşında canlanmağa başlayır və o, düşü-

nür: 

“Bəlkə biz də, Əsmər də, mən də mühacirik. Böyüklər diya-

rına uşaqlıq ölkəsindən gəlmiş mühacirlər. Geri qayıtmaq imka-

nından əbədi məhrum olmuş mühacirlər. Vətənləriyçün qəribsə-

miş mühacirlər” (7,151).

 

Hər  iki  hekayənin  qəhrəmanları  mənəviyyatca  saf,  təmiz, 

köv

rək qəlbli insanlardır. Onlar vaxtın, sevgilərinin, bu sevgi ilə 

mənalanacaq yaşamlarının qədrini bilməmiş, tərəddüdləri ucba-

tından  həyat  səadətlərini  əbədi  olaraq  itirmişlər.  Lakin daxili 

dün

yalarının  zənginliyinə,  əxlaqi  kamilliklərinə  görə  ruhdan 

düşmür, həyatdan ümidlərini kəsmirlər.  

Bu hekayələrdə  məhəbbət intim, fərdi duyğulardan çox yük-

səkdə dayanan, dərin mənəvi-əxlaqi mənalar aşılanmış keyfiyyə-

tə malikdir. “Bu hekayə əsasında Anar özü “Gün keçdi” adlı sse-

na

ri yazmışdır. Filmi 1971-ci ildə görkəmli rejissor Arif Baba-

yev  çəkmişdir.  ...Hekayədə  xiffət—nostalji problemi ön plana 

çəkilsə də, ssenaridə müəllifin peşəkar üslubu “keçmişin məhvi, 

gələcəyin  üzərinə  kölgə  salır”  kimi  daha  qlobal  problem  bədii 

həllini tapır” (24,4).