“MƏhsul satişI ÜZRƏ ƏMƏLİyyatlarin uçotu

Sxem 1. 
İstehsala məsrəflərin uçotu 
201 «Material ehtiyatları» 
Dt Kt 
206 «Satış məqsədi ilə saxlanılan başqa 
aktivlər» 
Dt Kt 
Qalıq
I.a) 2894500
2. a) 2072115
I. b) 428000 
2. b) 29960 
I. v) 156200 
2. v) 10934 
I. q) 143000 
2. q) 10010 
I. e) 98000 
2. e) 6860 
Dövr. 3719700 
Dövr. 7210379 
203 «Tikinti müqavilələri uyğun 
məsrəflər» 
Dt Kt 
112 «Torpaq, tikili və avadanlıqlar uyğun 
yığılmış amortizasiya və qiymətdəndüşmə 
zərərləri» 
Dt Kt 
I. e) 98000 
12) 104860 
3. a) 141600 
2. e) 6860 
3. b) 62100 
Dövr 104860 
3. v) 53400 
Dövr 257100 

---

34 
203 «Tikinti müqavilələri uyğun 
məsrəflər» 
Dt Kt 
202 №li “İstehsalat (iş və xidmət) məsrəfləri” 
Dt Kt 
Qalıq=0 
Qalıq - 7210000 
13) 6580000 
4. a) 86200 
1. a) 2894500 
14) 305830 
4. b) 35400 
2. a) 2072115 
4. q) 31000 
5. a) 641000 
Dövr 1572100 
6. a) 237170 
9. a) 3721430 
10) 1084734 
11) 715570 
12) 104860 
Dövr 6202879 
Qalıq - 192709 
Dövr 6274170 
533«Əməyin ödənişi uyğun işçi heyəti 
ilə hesablaşmalar» 
Dt Kt 
202 №li “İstehsalat (iş və xidmət) məsrəfləri” 
Dt Kt 
Qalıq=0 
Qalıq =0 
5. a) 641000 
1. b)428000 
9. a) 3256430 
5. b) 206400 
2. b) 29960 
10. b) 378200 
5. v) 180000 
3. b) 62100 
9. q) 104098 
5. q) 2572100 
4. b) 35400 
Dövr 1280000 
5. b) 7210400 
6. b) 76368 
7. b) 34000 
8. b) 85000 
Dövr 872228 
Qalıq 63500 
522 «Sosial sığorta və təminat uyğun 
hesablaşmalar» 
Dt Kt 
203 «Tikinti müqavilələri uyğun məsrəflər» 
Dt Kt 
Qalıq=0 
Qalıq =0 
6. a) 237170 
1. v) 156200 
9. a) 3256430 
6. b) 763568 
2. v) 10934 
10. b) 378200 
6. v) 66600 
3. a) 141600 
9. q) 104098 
6. q) 93462 
4. a) 86200 
Dövr 473600 
5. v) 180000 
6. v) 666000 
7. a) 65000 
8. a) 120000 
9. b) 378200 
Dövr 1084734 
204 «Hazır məhsul» 
Dt Kt 
233 «Bank hesablaşma hesabı» 
Dt Kt 
Qalıq
Qalıq
8. a) 120000 
13. 6580000 
8. b) 85000 
14. 305830 
8. v) 182000 
Dövr 6206879 
Dövr 387000 

---

35 
721 «Ümumtəsərrüfat xərcləri» 
Dt Kt 
412 «Uzunmüddətli zəmanət öhdəliklərii» 
Dt Kt 
1. q) 143000 
Qalıq=0 
2. q) 10010 
7. a) 65000 
3. v) 53400 
7. b) 34000 
4. b) 31000 
7. v) 28000 
Dövr 127000 
İstehsala məsərflərin uçotunun sonrakı mərhələsində ümuistehsalat və 
ümumtəsərrüfat xərcləri bölüşdürüür və 202 «İstehsalat (iş və xidmət) məsrəf-
ləri» hesablarına silinir. Bizim misalda həmin xərclər ancaq 202 №li “İstehsalat 
(iş və xidmət) məsrəfləri” hesabına silinmişdir (bax 10-11-ci əməliyyata). 
Nəticədə 202 saylıhesabın debetində həm müstəqim, həm də qeyri-
müstəqim xərclər toplanılır və bunun əsasında istehsal edilən məhsulun, işinvə 
xidmətin maya dəyəri müəyyən edilir. 
1-ci sxemdən göründüyü kimi, cari ayda məsrəflər 6206879 manat, ayın əv-
vəlinə bitməmiş istehsal qalığı – 7210000 manat, cəmi xərclərin məbləği isə – 
6466879 manat təşkil etmişdir. Ay ərzində istehsalatdan buraxılmış məhsul plan 
maya dəyəri ilə 6580000 manat məbləğində mədaxil edilmişdir (bax 13-cü 
əməliyyata). Ayın sbununda bitməmiş istehsal qalığı və buraxılan məhsulun hə-
qiqi istehsal maya dəyəri müəyyən edilir. uçot məlumatları əsasında ayın sbununa 
bitməmiş istehsal qalığının 192709 manat, buraxılan məhsulun maya dəyərinin 
isə 6274170 manat olduğu müəyyən edilmişdir (6466879+192709). Buraxılmış 
məhsulun həqiq maya dəyəri bunun plan maya dəyəri ilə müqayisədə 305.830 
manat (6274170-6580000) ucuz başa gəlmişdir, başqa sözlə, istehsal xərclərinə 
qənaət olunmuşdur (bax 14=cü əməliyyata). 
Beləliklə, istehsalata məsrəflərin uçotu sistemi həmin xərclərin 
kalkulyasiya maddələri uyğun əks etdirilməsinə əsaslanır. İqtisadi elementlər 
uyğun xərclər isə bilavasitə istehsal xərclərini uçota alan hesablarda (202, 203, 
721, və s.) deyil, material, əmək, pul və s. ehtiyatların sərf olunmasını əks 
etdirən hesablarda (201, 533, 522, 112 və s.) müəyyən edilir. Bu barədə daha 
ətraflı sonra danışılacaqdır. 

---

36