“Mən fəxr edirəM ki, AzərbAycAnlıyAM!”

bAyTArlıq

   Elmi-praktik jurnal

54

Baytarlıq sahəsində də belə təcrübə var-

dır. Ancaq bu sahədə fəaliyyət göstərən belə 

təşkilatların mövcud durumu heç də günün 

tələbləri səviyyəsində deyildir. Belə ki, bay-

tarlıq  sahəsində  ilk  ictimai  peşə  təşkilatı 

–  “Azər bay can  Bay tar  Hə kim lər  İt ti fa qı” 

1991-ci  ildə,  hələ  Sovet  İttifaqının  möv-

cudluğu  dövründə  yaradılmışdır.  Baytar 

Həkimlər  İt tif aqı  ya ran dı ğı  dövr də  res pub-

li ka mız da  bay tar lıq  xid mə ti nin  struk tu ru 

mü a sir  dövr də  ol du ğun dan  əsas lı  su rət də 

fərq lə nir di  və  bu  dövrdə  Qeyri-Hökumət 

Təşkilatlarının ya ra dıl ma sı və fə a liy yə ti qa-

nun ve ri ci lik lə  tam  tən zim lən mir di.  Bir  çox 

çə tin lik lər ə  bax ma ya raq  İt ti faq  uzun  müd-

dət  fə a liy yət  gös tər miş dir.  An caq  müstə-

qilliyin  ilk  dövr ləri ndə  bay tar  hə kim lə ri nin 

iş lə  tə mi na tın da  də yi şik lik lər  ol du ğu  üçün 

on lar la əla qə sax la maq və ic ti mai peşə təş-

ki latı  ət ra fın da  bir ləş dir mək  bir  qə dər  çə-

tin ləş miş dir  ki,  bu  da  İt ti fa qın  fə a liy yə ti-

nin  zə ifl ə mə si nə  və  ma liy yə  çə tin lik lə ri 

ilə  üz ləş mə si nə  sə bəb  ol muş dur.  Ha zır kı 

dövr də  Azər bay can da  apa rı lan  aq rar  is la-

hat la rın  nə ti cə si  ola raq  ye ni  tə sər rü fat  qu-

rum la rı mey da na gəl miş və bay tar mü tə xə-

sis lə ri nin  iş lə  tə min  olun ma sı,  ilk  növ bə də 

on la rın  fər di  bay tar lıq  xıd mə ti  gös tər mə si 

üçün  şə ra it  ya ran mış dır.  Bunlar  nəzərə  alı-

naraq  İttfaqın  hüquqi  varisi  kimi  “Azər-

baycan  Baytar  Həkimləri  Assosiasiyası” 

İctimai Birliyi (ABHA) 01 avqust 2003-cü 

il tarixdə Azərbaycan Respublikası Ədliyyə 

Nazirliyində qeydiyyata alınmışdır.

Ölkədə  sahibkarlıq  subyektlərinin  sayı 

durmadan artır ki, bu normal bir haldır. Bay-

tarlıq xidməti də bu prosesdən kənarda deyil 

və  bu  sahədə  hər  hansı  ümumazər baycan 

miqyaslı bir peşə təşkilatının olub-olmama-

sından asılı olmayaraq özəl əsaslı baytarlıq 

subyektləri də günbəgün inkişaf edir. Ancaq 

dünya  dövlətlərinin  mütərəqqi  təcrübəsini 

respublikaya  gətirməklə  bir  özəl  baytarlıq 

xidmətinin  inkişaf  etdirilməsi  üçün  daha 

münbit  şərait  yaradıla  bilər.  Bunun  üçün 

ABHA ümumazərbaycan miqyaslı, öz üzv-

lərinin peşə yönümlü ehtiyaclarını və maraq-

larını  mütəmadi  olaraq  öyrənən  və  bu  ma-

raqların yerinə yetirilməsinə yardım edən bir 

təşkilata  çevrilməlidir.  Bu  sahədə  dünyada 

kifayət qədər təcrübə vardır və məqalədə bu 

məsələləri Avropa Birliyinin (AB) Baytarlıq 

Federasiyasının  və  Türkiyənin  misalında 

müqayisəvi şəkildə şərh ediləcək.

Özəl  baytarlıq  sistemi  spesifik  xüsusiy-

yətlərə  malik  olan  sahibkarlıq  forma-

sıdır.  Bu  təşkilatlar  özünüidarə  edən, 

müstəqil,  qeyri-siyasi,  demokratik  quru-

luşlu və sahəvi struktura malik olmaq kimi 

prinsiplər əsa sında təşkil olunurlar. 

AB-nin  Baytarlıq  Federasiyası  1975-ci 

ildə yaradılıb. O, 38 Avropa ölkəsində fəa-

liyyət göstərən 46 təşkilatı birləşdirir. Fede-

rasiyanın tələblərində qeyd edilir ki, baytar 

mütəxəssisi cəmiyyətdə fəaliyyət göstərmək 

üçün  xüsusi  davranış  məcəlləsinin  tələb-

lərinə əməl etməlidir (2). Bu tələblər aşağı-

dakı fəaliyyət subyektlərini əhatə edir:

• Heyvanlar;

• Mülkiyyətçilər;

• Baytarlıq  sənətinin  ümumilikdə  və 

xüsusi  olaraq  hər  bir  baytar  həkiminin 

mənafeyi;

• Professional baytar heyəti;

• Cəmiyyət;

• Səlahiyyətli qurumlar.

Cəmiyyətdə və iqtisadiyyatda mütəmadi 

olaraq  inkişaf  və  dəyişikliklər  getdiyi  kimi 

baytarlıq  sahəsində  qanunvericilik  aktları 

və  normalar  mütəmadi  olaraq  yeniləşir. 

Son  dövrlərdə  yaradılmış  belə  qanunveri-

cilik  aktlarından  biri  də AB-nin  2006/123/

CE  saylı  Direktividir.  Direktivlə  müstəqil 

müəssisə  yaratmaq  və  AB-nin  daxilində 

yerdəyişməklə  azad  fəaliyyət  göstərmək 

qaydaları tənzimlənir.

Türkiyə  Respublikasında  QHT  kimi 

fəaliyyət göstərən “ Türk Veteriner Hekim-

---

55

Elmi-praktik jurnal   

bAyTArlıq

ler Birliği ” 9 mart 1954-cü ildə yaradılmış-

dır.  Bu  birlik  6343  saylı  müvafiq  Qanunla 

fəaliyyət  göstərir.  Birlik  ümumtürkiyə  sta-

tusuna  malik  olmaqla  mərkəzi  idarə  heyəti 

və  regional  şöbələrə  malikdir.  Mütərəqqi 

dünya  təcrübəsini  özündə  əks  etdirməklə 

birliyin nizamnaməsində “ Veteriner hekim 

andı ” bölümü yer almışdır (3). On bənddən 

ibarət olan bu andda baytar həkiminin peşə 

hazırlıq  səviyyəsindən  tutmuş  mülkiyyətçi-

lərin  sirrini  saxlamağa  qədər  bütün  mər-

hələ lərdə  onun  borcu  və  vəzifələrinə  toxu-

nulur.  Türkiyə  Veteriner  Hekimler  Birligi 

ölkədə  baytarlığın  inkişafında,  heyvan 

xəstəliklərləri  ilə  mübarizə  aparılmasında, 

baytarlıq  təhsi linin  inkişaf  etdirilməsində, 

ölkənin  baytarlıq  xidmətinin  dünya  baytar-

lıq  sisteminə  inteqrasiya  etdirilməsində  və 

s. mühüm rol oynayır.

Qeyd  edilən  misallardan  göründüyü 

kimi  baytarlıq  sahəsində  ictimai  peşə 

təşkilatlarının yaradılması üçün ilk növbədə 

qanunvericilik  bazasını  yaratmaq  və  bu-

nunla  yanaşı  olaraq  mütəxəssislərin  yeni 

şəraitdə yaşamaq və işləmək vərdişlərini in-

kişaf etdirmək lazımdır. 

Azərbaycanda fəaliyyət göstərən bir sıra 

ənənəvi  peşə  təşkilatları  vardır  ki,  bu  gün 

onların  fəaliyyətinin  hüquqi  tənzimlən məsi 

13 iyun 2000-ci ildə qəbul edilmiş “ Qeyri-

Hökumət  Təşkilatları  (ictimai  birliklər  və 

fondlar) haqqında” Qanunla müəyyən olunur. 

Belə qurumlara Yazıçılar Birliyi, Rəssamlar, 

Bəstəkarlar,  Kinematoqraflar,  Teatr  Xadim

-

ləri İttifaqları və s. qurumları da aid etmək 

olar.  Müstəqil  Dövlətlər  Birliyi  (MDB) 

ölkələrinin  bir  neçəsində  işəgötürən  təşki-

lat lar  haqqında  qanunlar  mövcuddur  və  bu 

qanuna müvafiq olaraq peşələr üzrə işəgötü-

rənlərin təşkilat ları, o cümlədən federasiya-

lar  və  konfederasiyalar  yaradılmışdır.  Bu-

nun  la belə MDB təcrübəsi o qədər də uğur lu 

deyildir. Burada üzvlüyün könüllü xarakter 

daşıması, bu təşkilatları özünü idarəedən və 

publik  hüququn  subyektləri  olan  təşkilat-

lardan  daha  çox  ictimai  birlik  statusunda 

fəaliyyət göstərən təşkilatlara çevirir.

Hazırki  şəraitdə  özəl  baytarlıq  xidməti-

nin  inkişaf  etdirilməsi  üçün  qanunverici-

lik  bazasının  yaradılması,  özəl  baytarlıq 

subyektlərinə  maddi-texniki  köməkliyin 

göstərilməsi və s. tədbirlər bu sahənin müa-

sir dünya təcrübəsinə və bir çox beynəlxalq 

təşkilatların tələblərinə uyğun tərzdə inkişaf 

etdirilməsinə şərait yaradar. 

nəticə

1. Azərbaycan  Respublikasında  bay-

tarlıq  xidmətinin  müasirləşdirilməsi  üçün 

özəl baytarlıq xidmətinin inkişaf etdirilməsi 

vacibdir  və  bunun  üçün  isə  ilk  növbədə 

baytarlıq  təyinatlı  ictimai-peşə  təşkilatları 

yaradılmalıdır.

2. İctimai peşə təşkilatlarının yaradıl ması 

üçün  müasir  dünya  təcrübəsindən  istifadə 

etməklə qanunvericilik aktları işlənilməlidir.

Резюме

Абдулалиев Г.Г.

РоЛь  общественно-пРофессионаЛьных  оРганизаций  в 

усо веРшенствовании ветеРинаРной сЛужбы 

Изучены сравнительные особенности ветеринарных общественно-профессиональных 

организаций в Азербайджане, в странах Европейского Союза и в Турции. Были сделаны 

следующие выводы:

---