Menecmentin təŞKİlati quruluşU
Yüklə 8,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- §4. Sistemli yanaşma
Sistemli yanaşma təşkilatın ÖZ məqsədlərini necə həyata keçirməsinin daimi yoxlanılması və əgər bu baş vermirsə onda düzəlişlər edilməsi deməkdir. Rəsmi olaraq nəzarət üç mərhələyə bölünə bilər; •
•
tapşırıqların real icrasının yoxlanılması; •
əgər icra qarşıya qoyulan tapşırıqlara uyğun deyilsə problemin həll edilməsi. Beləliklə, nəzarət təşkilatın öz məqsədlərinin həyata keçirilməsinin yoxlanılması və onun 3 mərhələdən ibarət olan fəaliyyətinin nizamlanması prosesi olaraq idarəetmənin funksiyalarından biri kimi çıxış edər. Qarşıya qoyulan məqsədə uyğun olaraq nəzarət nəticələri müəyyən olunur. Nəzarətin effektivliyi əsasən onun informasiya bazasından asılıdır. A.Fayol və digər menecment nəzəriyyçiləri planlaşdırma, təşkiletmə, motivasiya və nəzarətə ayrı-ayrı sahələr kimi yox, bir prosesin müxtəlif aspektləri kimi baxırdılar. Yaxşı menecerlər menecmentin bütün aspektləri üzrə yüksək peşəkarlığa malik olmalıdırlar. Bağliayıcı proseslər idarəetmənin yuxarıda göstərilən dörd funksiyası - planlaşdırma, təşkiletmə, motivasiya və nəzarət - iki ümumi xarakterə malikdir -onlar qərar qəbuletmə və kommunikasiya tələb edir, yəni qərar qəbul etmək üçün informasiya mübadiləsi və onun təşkilatın nümayəndələri tərəfindən başa düşüləcək şəkil salınmasını tələb edir. Bu iki xarakteristika idarəetmə funksiyalarının qarşılıqlı asılılığını, kommunikasiyasını və qərar qəbul etməni təmin edərək onları bağladığına görə bağlayıcı proses adlanır. §4. Sistemli yanaşma Menecmentdə sistem nəzəriyyəsindən istifadə edilməsi XX əsrin 50-ci illərinin axırında idarəetmə elmi məktəbinin ən vacib töhfəsi idi. Sistemli yanaşma idarə edilənlər üçün hər hansı bir tapşırıqların və ya prinsiplərin məcmusu deyil, bu idarəetmə və təşkilat barəsində düşünmək üsuludur. Sistemli yanaşmanın rəhbərə təşkilatı daha yaxşı başa düşməyə və məqsədlərə daha effektiv nail olmağa necə kömək etdiyini anlamaq üçün sistemin nə etdiyini müəyyən etmək üsün lazımdır. Sistem bütöv bir tamlığı əmələ 85
Menecmentin ınorholələri vo elmi məktəbləri gətirən qarşılıqlı əlaqədə olan elementlərin məcmusudur. Burada vacibi odur ki, elementlər qarşılıqlı əlaqədə və qarşılıqlı təsirdə olsunlar. Hər bir müxtəlif hissələr birləşib «tamlığ» yarada bilər, lakin bu «tamlığ»! hər hansı bir mexaniki formalaşma kimi adlandırmaq olmaz. Hər hansı bir sistemə böyük sistemin alt sistemi kimi baxıla bilər. Bütün təşkilatlar sistemdir. İnsanlar təşkilatın texnika ilə birlikdə müəyyən bir işi yerinə yetirmək üçün istifadə olunan komponent olduğundan, buna sosial-texniki sistem deyirlər. Bioloji orqanizmdə olduğu kimi təşkilatda da onun bütün hissələri qarşılıqlı asılılıqdadır. Sistemin öz funksiyasını necə yerinə yetirdiyni anlamaq üçün, onun elementlərinin bir-birilə necə qarşılıqlı əlaqədə olduğunu və onun ətraf (xarici) mühitini təşkil edən sistemlə necə bağlı olduğunu bilmək vacibdir. Saatların vaxtı necə ölçdüyünü anlamaq üçün onların hissələrinin bir-birilə birləşdirilməsi mexanizmini öyrənmək lazımdır. Onların hansı üsulla vaxtı göstərməyini dəqiqləşdirmək üçün isə biz yalnız onlardan istifadəni aydınlaşdırmalı və ya istifadəçi ilə saat arasındakı qarşılıqlı münasibətləri təbqiq müəyyən etməliyik. Beləliklə, burada iki vacib sual meydana çıxır. Sistemin sərhədlərini necə müəyyən etməli? Hansı alt sistemləri ona uyğun hesab etmək? Bu, suallara cavab təhlilin məqsədindən asılıdır. Düzgün olmayan cavablar isə səhvlərə gətirib çıxara bilər. Misal kimi tokar dəzgahı kimi maşının layihələşdirilməsini götürək. Əgər dəzgahın özünü sistem hesab etsək bu halda adam (insan) operatorun fiziki məhdudiyyətinə az diqqət yetirilir. Erqonomistlər bu gün «insan maşın» sistemi haqqında danışaraq qeyd edirlər ki, insan və maşın vahid sistemi təşkil edir. Ardıcıl olaraq dəzgahın tutacaq və lövhəciyi kimi ayrı-ayrı hissələri insanın fiziologiyası nəzərə alınmaqla layihələşdirilməlidir. Başqa bir sahədən misal götürək dəftərxana əməliyyatlarının təhlili ilə məşqul olanlar qeyd edirlər ki, bütün onlara ona görə vahid şəkildə baxılmalıdır ki, istifadəçilərin tələbatları tamamilə nəzərə alınsın. Əmrin hazırlanması prosesi bir neçə bölmələrdə həyata keçirilir və buna görə də elə qurulmalıdr ki, orada iştirak edən bütün bölmələrin - istehsal, məhsul, mühasibat və s. - maraqları nəzərə alınsın. Belə bir proseduranı yalnız bir bölməyə orientasiya olunmaqla işləyib hazırlamaq olmaz. Sistemli yanaşma müəssisə və ətraf mühitə vahid bir bütöv kimi baxmağa çalışır. Firmaya bir-birilə və xarici aləmlə kommunikasiya vasitəsilə bağlanmış mühüm mərkəzlərin səhnəsi kimi baxılır. Belə bir 86
Sistemli yanaşma yanaşmada müəssisə qərarların qəbulu, motivasiya və nəzarət proseslərinə orientasiya olunur. Riyazi
modelləşdirmə, kibernetika və informasiya nəzəriyyələrinin köməyi ilə müasir dövrdə ümumvahid idarəetmə sisteminin əhatəli nəzəriyyəsini yaratmağa cəhd edilir ki, bu da müəssisənin layihələşdirilməsi üçün baza rolunda çıxış edə bilər. Bu yolda uğurlar hələ kifayət qədər deyil. Eyni zamanda təşkilatın qurulması üçün qərarlar, informasiya və kommunikasiya şəbəkələrinin fundamental əhəmiyyətini inkar etmək olmaz. Son dövrlər «sistem» sözü ümumiləşərək öz əhəmiyyətini itirmişdir. İndi yeni bir termin «sistemli yanaşma» yaranmışdır. Təcrübədə sistemlər onların hissələrinin tədqiqatı və sonuncunun bir-birinə təsiri vasitəsilə öyrənilir. Əgər sistem addıtiv təhlilin köməyilə deyil, funksional bütöv kimi təhlil edilərsə biz artıq onların öyrənilməsinin «həqiqi» metodologiyasını işləyib hazırlayardıq. Sistemin sərhədlərinin təşkilində həmişə sağlam düşüncələrə əsaslanmaq lazım gəlir. Problemin sərhədləri nə qədər geniş olarsa nəzərə alınması vacib olan, öyrədilən sistem dəyişənlər də bir o qədər geniş və böyük olar. Belə ki, işə qəbulda ayrı seçkilik problemi qanunvericilik, mülki tikinti, siyasi hüquq və s. sahələrdə qərar qəbulunu tələb edərək daha böyük problemin bir aspekti kimi qəbul edilə bilər. Belə ki, burada daha böyük sistemin tədqiqatına tələb olunan resursların bərabərliyi problemi yaranır. Əgər resurslar kifayət qədər deyilsə, onda əsas məqsəd alt məqsədlərə bölünür ki, bu da əsas məsələnin həllinə yanaşmanı asanlaşdırır. Buna alt məsələlərin həllindən sonra resursların azad olunaraq əsas problemin həllinə qoşulması hesabına nail olunur. Sistemlərin iki əsas tipi mövcuddur: qapalı və açıq. Qapalı sistem sərt qəti müəyyən edilmiş sərhədlərə malikdir. Onun fəaliyyəti nisbi olaraq ətraf sistemi təşkil edən mühitdən asılı deyil. Saat - qapalı sisteə tanış nümanədir. Saat qurulubsa və ya ona batareya qo 5 oılubsa saatların qarşılıqlı asılı hissələri fasiləsiz və dəqiq işləyir. Əgər saatlarda enerji yığılması mənbəyi varsa, onların sistemi ətraf mühitdən asılı deyil. Açıq sistem, xarici mühitlə qarşılıqlı fəaliyyəti xarakterizə edir. İdarəetmənin əvvəlki məktəbləri tərəfindən inkişaf etdirilən yanaşmalar bütün situasiyaları əhatə edə bilmirdilər, çünki onlar hesab edirdilər ki, təşkilat qapalı sistemdir və ətraf mühitə idarəetmənin vacib elementi kimi baxmırdılar. 87
Yüklə 8,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|