89
təcrübi sınaqlar kimi saymışam. İnancı təcrübə kimi
sınamaq həqiqətin təhrifi kimi anlaşıla bilər. Ən
doğrusu budur ki, mən Tanrıya inanışı anlatmaq
üçün uyqun sözləri tapa bilmirəm. Bunu anlatmaq
üçün sözlər yetərli deyildir.
•
Tanrı hər şeydə, hər yerdə olan sonsuz və sirli
tükənməz gücdür. Mən Onu hiss etsəm də
gö
rmürəm. Bu görünməz olan güc özünü hiss
etdirdiyi halda isbat
la alqılanası deyildir. Çünkü öz
hisslərimlə anladıqlarımın çox ötəsindədir. Hətta
hisslərimlə anladıqlarıma bənzəri də yoxdur. Tanrı
olaraq bilinən bu sonsuz güc insan hissiyatının və
idrakının ötəsindədir. Ancaq qəlbin dəlilləri ilə bəlli
ölçüdə Onun varlığını qəbul etmək mümkündür.
•
Bəlirsiz biçimdə ətrafımda olanların sürəkli
dəyişimə uğradıqlarını hiss edərkən, onların fənaya
doğru hərəkətlərini də hiss edirəm. Bütün bu
dəyişimlərin ötəsində dəyişməyən canlı bir güc var.
O, bütün varlıq arasında ilişki qurur, yaradır və yox
edir.
Bu güc və ya özünü bu şəkildə göstərən ruhun
adı Tanrıdır. Hisslərimlə anladıqlarım nə varsa, fani
oldu
qlarından, yalnız O, əbədidir.
•
Bu güc xeyirsevərdir, yoxsa kötülüksevər? Mən onu
mütləq yaxşılıq və gözəllik olaraq bilirəm. Çünkü
ölüm və həyat arasında yalnız Onun canlı olduğunu
və canlı qaldığını görürəm. Yalan-doğru, qaranlıq-
aydınlıq arasında yalnız O, var olandır. Bu üzdən də
Tanrının həyat, doğruluq və aydınlıq qaynağı
olduğunu düşünürəm. O, mütləq məhəbbətdir.
•
Bütün gücümlə və hətta həyatımın bahasına
kötülüklərlə
savaşmasam,
Tanrını
tanıya
bilməyəcəyəm. Sınırli və kiçik təcrübələrim məni
bu yolda daha da sarsılmaz etməkdədir. Nə qədər
90
təmiz və arınmış olsam, bir o qədər Tanrıya
yaxınlaşmış oluram. Tanrıya olan inancım ondan
bağış diləmək üçün deyildir. Tanrıya olan inancım
Himalay dağları kimi vüqarlı və onun zirvəsindəki
qar kimi parlaqdır.
•
Tanrıya inanmaq əqli dəlillərlə ölçülə bilməz.
Alqılama yoluyla var olan Tanrı bir inancın
üsürüdür. Tanrı isə, bunların çox ötəsindədir. Kim
öz əksikliklərinin, zəifliklərinin ötəsinə çıxa bilər?
Düşünürəm ki, Tanrını cismi həyatımızla anlaya
bilməmiz qeyri-mümkündür, lazım da deyil. Yalnız
sarsılmaz bir inanc ruhi kamala ərmək üçün
yardımçı ola bilər. Tanrı bizim torpaqdan yapılmış
vücudumuzun çox ötəsindədir. Bu nədənlə bu
yöndə sınaqlar və isbatlar mümkün olsa da, faydasız
və gərəksizdir. Biz Onu hisslərimizlə anlamaqda hər
zaman başarısız olacağıq. Çünkü o, hissiyatın
ötəsindədir. İstərsək, onu hiss edə bilərik, ancaq
hisslərimizlə deyil. Tanrının musiqisi sürəkli olaraq
içimizdə səslənməkdədir. Hisslərimizin hay-küyləri
bu incə və sevimli musiqinin səsini boğur. Çünkü
bu könülaçan musiqi hissiyatla alqılanan musiqinin
çox ötəsindədir. Bu musiqi ruhun qidasıdır.
•
Tanrı bizim ağlımızı razı salacaq bir varlıq deyildir.
Tanrı könüllərin hakimidir. O, özünü ona
inananların həyatında göstərmiş olur. Bu, tam bir
qavrayış və sezgi ilə mümkündür. Bu da bizim beş
duyularımızın
ötəsindədir.
Duyularımızın
anladıqları bizim üçün gerçəkçi görünsə də yanlış
ola bilər. Çünkü duyular aldanmağa yatqındırlar.
Ancaq duyuların ötəsində alqılananlar yenilməz
gerçəklər olurlar. Bu kimi sezgilər dış gözləmlərlə
isbat edilməzlər. Bu sezgilər Tanrını öz içində hiss
91
edərək əxlaqi gəlişmələrlə gerçəkləşər. Bütün
uluslarda və tarixdə olan peyqəmbərlərin və böyük
insanların təcrübələri bu türdəndir. Bu gerçəyi
danmaq, əslində öz varlığımızın gerçəyini
danmaqdır.
•
Mənim görüşümdə Tanrı həqiqət və məhəbbətdir.
Tanrı əxlaq və yaxşılıqdır. Tanrı qorxmazlıqdır.
Tanrı aydınlığın və yaşamın qaynağıdır. Ayrıca,
bunların ötəsindədir həm də. Tanrı vicdandır. Hətta
inancsızlıq və məzhəbsizlik də tanrıdır... Tanrı söz
və ağıl sınırlarının dışındadır. Onun şəxsi vucuduna
ehtiyacı olanlar üçün özəl bir Tanrıdır. O, əsərlərin
ən təmizi, ən arınmışıdır. O, yalnız Onun varlığına
inananlar üçün vardır. Bütün insanlar üçün O, hər
şeydir. O, bizim içimizdə, eyni zamanda bizdən
üstündür. Bizim ötəmizdədir. Tanrı əzab çəkmək
deməkdir. O, dözümlü həm də vəhmlidir... Onunla
ilgili aymazlığın (cəhalətin) bir anlamı yoxdur. Son
dərəcə bağışlayandır. Çünkü sürəkli bizə tövbə
qapısını açıq qoymuşdur. O, dünyanın tanıdığı ən
böyük demokratdır. Çünkü O, bizi özgür
yaratmışdır. Yaxşılıq və kötülük seçimində O, bizi
sərbəst buraxmışdır. O, ən böyük zalımdır. Bizi öz
iradəmizdə özgür buraxsa da çox dar bir meydan
önümüzə açmışdır. Yalnız Onun sevinci üçün işlər
görməmizə olanaq sağlamışdır. Bu üzdən də Hind
məzhəbində bütün bunlar Tanrının atmacaları kimi
tanımlanmaqdadır.
•
Bütün varlığı doldurmuş olan o həqiqətin ruhunu
görmək üçün ən dəyərsiz yaradılışı da özümüz
qədər sevməliyik. Bu biçim arzusu olan bir adam
özünü həyatın heç bir cilvəsindən uzaqda tuta
bilməz. İştə həqiqətə olan sevgim üzündən siyasət
Dostları ilə paylaş: |