75
Bu mashh’ur asar muallifi Nizomulmulk laqabini olgan Saljuqiylar davlatida vazir
sifatida xizmat qilgan yirik davlat arbobi va tarixchi olimdir. Uning asli ismi Abu
Ali al-Hasan ibn Ali ibn
İ
sh’oq at-Tusiy (1018-1092 yy.) bwlib, Saljuqiy
h’ukmdorlar Sulton Alp Arslon (1063-1073) h’amda Sulton Malikshoh’ I larning
bosh vaziri bwlgan va bu davlatning ijtimoiy-si
ё
siy h’a
ё
tida katta rol wynagan. U
saltanatdagi tarqoqlikka barh’am berish, markaziy davlat tuzumini
mustah’kamlash, davlatning moliyaviy ishlarini tartibga solish uchun h’arakat
qilgan. Shuning uchun unga mamlakatni tartibga soluvchi, yani Nizomulmulk
nomi berilgan. Nizomulmulk Bag’dodda “Nizomiya” atalmish musulmon h’uquq-
aqoid maktabiga asos solgan.
“Si
ё
satnoma” asarining boshqa nomi ”Ciyar al-muluk” (“Podshoh’larning
turmushi”)dir. Kitob 1092 yili
ё
zib tugallangan. U 51 bobdan iborat bwlib, unda
davlat tizimi, moliyaviy h’isob-kitob ishlari, qwshin tuzulishi, mansablar va ularga
amaldorlarni tayinlash tartibi, amaldorlar faoliyati muammolari xususida fikr
yuritiladi.
Asarda Wzbekiston tarixiga oid muh’im va qimmatli malumotlar bor.
Somoniylar zamonida turk g’ulomlarining davlatning ijtimoiy-si
ё
siy h’a
ё
tida
tutgan wrni, Turkiston xonlari Qoraxoniylar saroyida xizmat qiluvchi xodimlarning
maishiy ah’voli, Somoniylar xizmatida bwlgan amirlar unvonlari, Xorazmshoh’
Oltintosh (1017-1032) bilan Sulton Mah’mud G’aznaviyning vaziri Ah’mad ibn
Hasan wrtasidagi
ё
zishmalar ana shular jumlasidandir. Asarda, bundan tashqari,
karmatlar, botiniylar h’arakati, Muqanna qwzg’oloni h’aqida h’am ayrim diqqatga
sazovor malumotlar mavjud.
“Si
ё
satnoma”ning forschasi 1931, 1956 yillari, frantsuzchasi 1893 yili,
inglizchasi 1960 yili h’amda ruschasi 1949 yili B. D. Zaxoder tomonidan chop
qilingan. Kitob wzbek tiliga h’am tarjima qilingan.
Dostları ilə paylaş: