73
Hammasi bwlib 26 guvoh’.”
24
8.3. Fors tilining tarixiy manbalarda tutgan wrni
Forsiy tilning tarixiy manbalarda tutgan wrni.
Forsiy tildagi tarixiy manbalar.
Forsiy tildagi tarixiy manbalarning umumiy xususiyatlari va ah’amiyati.
8.3.1. Forsiy tilning tarixiy manbalarda tutgan wrni
Arab xalifaligining si
ё
siy, iqtisodiy va h’arbiy qudratining zaiflashuvi va
mah’alliy h’okimlarning kuchayishi asta-sekin markaziy h’ukumat nomigagina
Bag’dodda bwlib, uning wlkalardagi noiblari deyarli mustaqil davlatlar sifatida
faoliyat kwrsata boshladilar. Bu esa madaniyat, ilm-fan soh’asiga katta tasir
wtkazdi.
Nomigagina xalifalikka qaram mamlakatlarida avval oddiy xalq orasida,
asta-sekin ldimdar va davlat a
ё
nlari va rah’barlari orasida arab tili bilan fors va
turkiy tillarining istemol etilishi, keyincha arab tili din va diniy bilimlar tiliga
aylanib, ayniqsa sheriyat va tarixda forsiy va turkiy tillar malum mavqega ega
bwlib, ularda ilmiy, badiiy va tarixiy asarlar yaratildi, davlat h’ujjatlari yuritila
boshlandi. Bora-bora forsiy til davlat tili darajasiga kwtarilib, bu tilda juda katta
h’ududda badiiy va tarixiy asarlar yaratildi.
Masalan, Nizomiddin Shomiy va Sharafuddin Ali Yazdiyning “Zafarnoma”
asarlari, Mirzo Ulug’bek rah’namoligi va ishtirokida bitilgan “Tarixi ulusi arba”
(“Twrt ulus tarixi”), Muh’ammad Mirxondning “Ravzat us-safo” (“Jannat bog’i”),
Mirzo Haydarning “Tarixi Rashidiy” va boshqalar forsiy tilda bitildi.
Movarounnah’rda forsiy va turkiy til doimo
ё
nma-
ё
n istemol etilar edi.
Bizning tariximizga oid salmoqli tarixiy manbalar avval arab tilida
yaratilgan bwlsa, ayniqsa davlat rah’barlari
ё
ki h’okimlar arab bwlganlarida,
keyincha forsiy tilda bitildikim, bu til ilmiy doiralar, madrasa va maktablarda
umumiy taraqqi
ё
t darajasini belgilovchi zarurat sifatida wrgatilar va XIX
oxirigacha, zi
ё
li oilalarda vrvb tili din va “Quroni karim” tili sifatida, sheriyat va
boshqa soh’alar uchun forsiy va lna turkiy tillari istefoda etilar edi.
Dostları ilə paylaş: