Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc
Yüklə 1,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 7.3. Arab tilida ё zilgan manbalar.
|
7.2. Huquqiy h’ujjatlar va ё zishmalar Wzbekistonning qadimgi va wrta asrlar tarixini wrganishda ilmiy tekshirish institutlarining kutubxonalarida, davlat tarix arxivida, wlkashunoslik muzeylarida saqlana ё tgan rasmiy h’ujjat va ё zishmalarning ah’amiyati benih’oya kattadir. 50 Lekin ularni topish, wrganish va wz wrnida foydalanish wta qiyin bwlib, tadqiqotchidan chuqur bilim, maxsus malaka, qunt va sabot-matonat talab qilinadi. Huquqiy h’ujjatlarni h’am, jamiyatda katta nufuzga ega bwlgan shaxslar wrtasida olib borilgan ё zishmalarni h’am yuir erdan, aniqrog’i bir ё ki ikki asar ichidan, bir muzey, arxiv va fondidan topib bwdmaydi. Ularni barcha muzey, arxiv va fondlar ichidan, qwl ё zma kitob va chop etilgan asarlardan qidirib topish mumkin. Huquqiy h’ujjatlar – podshoh’ va xonlarning farmonlari, ё rliqlari, inoyatnomalar, rah’nomalar, vasiqalar, vaqfnomalar va boshqalar Wzbekistondagi tarix va wlkashunoslik muzeylarida, maxsus ilmiy-tekshirish institutlari va universitetlarning kutubxonalarida, shuningdek Davlat tarix arxivdarida h’amda shaxsiy majmuadarda saqdanadi. Ammo IX-XII asrga oid h’ujjatlar h’ali aloh’ida twplanib wrganilganicha ywq. Bu davrda maxsus kotib ё ki dabirlikka qancha katta etibor berilgani Nizimiy Aruziy Samarqandiyning “Twrt maqola” asarida ba ё n etilib, ayrim maktublar namunalari keltirilgan. Musulmonchilik h’ujjatlari Burxoniddin Marg’inoniyning “Hidoya” asarida keyincha wzining rasmiy tavsifini topdi. 7.3. Arab tilida ё zilgan manbalar. Wzbekistonning VII asr oxiridan boshlab, XII asrgacha bwlgan tarixi kwproq va deyarli arab tilidagi ё zma manbalarda ё ritilgan va bu anana keyincha h’am Temuriylar davrigacha davom etgan. Bu davrda yurtimiz avval arab xadifaligi tarkibida, swngra Somoniylar, Qoraxoniylar, G’aznaviylar, Xorazmshoh’lar davlatlarini boshdan kechirdi. Arab tilida vatanimiz tarixiga oid ё zma manbalarni mualliflarning kelib chiqishiga qarab, ikki guruh’ga ajratish mumkin. Birinchi guruh’ - arab tilida ijod etgan yurtimizdan chiqqan tarixchi va olimlar. Bular Muh’ammad Muso al-Xorazmiy, Abu Rayh’on Beruniy, Mah’mud Koshg’ariy, Mah’mud Zamaxshariy, Abu Said Samoniy, Shah’obuddin Muh’ammad Nisoviy va boshqalardir. Ushbu muarrixlar asarlarida ona vatanga muh’abbat aloh’ida namo ё n bwladi, bu ayniqsa Abu Rayh’on Beruniyning “Osor ul-boqiya” asarida xalqimiz qadimgi madaniyati twg’risidagi malumotlarida aloh’ida kwzga tashlanadi. İ kkinchi guruh’ - xorijlik olimlardan iborat bwlib, ular yaratgan arab tilidagi asarlarida yurtimiz tarixi madaniyati, si ё siy-ijtimoiy h’a ё ti ё ritilgan. Ushbu mualliflarning eng yiriklari Abulh’asan Madoiniy (vaf. 840 y.), Abulabbos al- Yaqubiy (IX asr), Abubakr al-Balazuriy, İ bn Xurdodbeh’ (820-taxm.913), Abu Jafar Tabariy (839-923 y.), İ sh’oq al- İ stah’riy (850-934 y.) va boshqalardir. Mazkur muarrixlar yurtimiz h’ududini umummusulmon olami, arab xalifaligi bir qismi sifatida ё ritganlar. Ular asosan arab xalifalikni ikki qismga, yani arab va ajam - g’ayri arabga ajratib wrganar edilar. Arablar tomonidan yurtimizga berilgan nom Movarounnah’r – dar ё ning u ё g’idagi mamlakat mazmunini bildiruvchi jug’rofiy nom bizgacha etib kelgan bwlib, asosan arab mualliflari asarlarida istefoda etiladi. 51 Quyida arab tilida bitilgan eng muh’im manbalar va ularning mualliflari h’aqida ixcham malumot keltiriladi. (Ushbu malumotlardan maruzachi wz xoh’ishiga binoan tanlab ana wshalardan foydalanishi mumkin.) Yüklə 1,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|