Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc

VAS
İ
QA 
Alloh’ jumlai jah’on egasidir, uning shon shavkati yuqori bwlsin! (Hijriy) 
859 yil jumodi ul-oxir oyining 12- kuni. 
Bayramxwja wg’li Hasan, mulkiga mutasaddiy bwlishga h’aq-h’uquqi 
bwlgan h’olda, dedi: “Samarqandning Swzangaron kwchasida joylashgan ikki 
xonalik uyimni, tah’oratxona va ayvoni bilan, Ubaydullaxoja Jaloliddin 
Mah’mudga sotdim. 
Mazkur h’ovli-joyning g’arb tarafi oliyjanob, h’urmat-eh’tiromga loyiq 
bwlgan olg’uvchining dwkoni bilan tutash, shimoliy tarafi podshoh’lik erlari va 
qisman Amir Shermuh’ammad xojaning uyi bilan, sharqi-janub tarafdan esa xalqa 
kwchalar bilan tutashdir. 
Ushbu mulkni, barcha h’aq-h’uquqlari bilan, h’ozirda muomalada bwlgan 
1500 dinori adliyaga
23
sotdim.
Mazkur sado-sotiqning kafilligi wzimning zimmamda. 
Savdo quyidagi shaxslarning guvoh’ligida bwldi: 
Abu Mansur Muh’ammad; 
Sadulla Muh’ammad al-
İ
spijobiy; 
Ah’mad Ali al-Xorazmiy; 
Xoja Sulton Jah’ongir wg’li; 
Bayramshoh’ Junayd Ramazon wg’li. 
23
Динори
адлия
– 
Мирзо
Улуғбек
даврида
зарб
этилган
олтин
танга
пул
, 
вазни
4,4 
гр
.
га
тенг
.

---

73
Hammasi bwlib 26 guvoh’.”
24
8.3. Fors tilining tarixiy manbalarda tutgan wrni
Forsiy tilning tarixiy manbalarda tutgan wrni. 
Forsiy tildagi tarixiy manbalar. 
Forsiy tildagi tarixiy manbalarning umumiy xususiyatlari va ah’amiyati. 
8.3.1. Forsiy tilning tarixiy manbalarda tutgan wrni
Arab xalifaligining si
ё
siy, iqtisodiy va h’arbiy qudratining zaiflashuvi va 
mah’alliy h’okimlarning kuchayishi asta-sekin markaziy h’ukumat nomigagina 
Bag’dodda bwlib, uning wlkalardagi noiblari deyarli mustaqil davlatlar sifatida 
faoliyat kwrsata boshladilar. Bu esa madaniyat, ilm-fan soh’asiga katta tasir 
wtkazdi. 
Nomigagina xalifalikka qaram mamlakatlarida avval oddiy xalq orasida, 
asta-sekin ldimdar va davlat a
ё
nlari va rah’barlari orasida arab tili bilan fors va 
turkiy tillarining istemol etilishi, keyincha arab tili din va diniy bilimlar tiliga 
aylanib, ayniqsa sheriyat va tarixda forsiy va turkiy tillar malum mavqega ega 
bwlib, ularda ilmiy, badiiy va tarixiy asarlar yaratildi, davlat h’ujjatlari yuritila 
boshlandi. Bora-bora forsiy til davlat tili darajasiga kwtarilib, bu tilda juda katta 
h’ududda badiiy va tarixiy asarlar yaratildi. 
Masalan, Nizomiddin Shomiy va Sharafuddin Ali Yazdiyning “Zafarnoma” 
asarlari, Mirzo Ulug’bek rah’namoligi va ishtirokida bitilgan “Tarixi ulusi arba” 
(“Twrt ulus tarixi”), Muh’ammad Mirxondning “Ravzat us-safo” (“Jannat bog’i”), 
Mirzo Haydarning “Tarixi Rashidiy” va boshqalar forsiy tilda bitildi. 
Movarounnah’rda forsiy va turkiy til doimo 
ё
nma-
ё
n istemol etilar edi. 
Bizning tariximizga oid salmoqli tarixiy manbalar avval arab tilida 
yaratilgan bwlsa, ayniqsa davlat rah’barlari 
ё
ki h’okimlar arab bwlganlarida, 
keyincha forsiy tilda bitildikim, bu til ilmiy doiralar, madrasa va maktablarda 
umumiy taraqqi
ё
t darajasini belgilovchi zarurat sifatida wrgatilar va XIX 
oxirigacha, zi
ё
li oilalarda vrvb tili din va “Quroni karim” tili sifatida, sheriyat va 
boshqa soh’alar uchun forsiy va lna turkiy tillari istefoda etilar edi.