Şahdəniz 2 Layihəsi
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi
Sahəyə Təsirin
Qiymətləndirilməsi
Fəsil 6
Ətraf mühitin təsviri
Noyabr 2013-cü il
Yekun
variant
6/81
Boru kəməri boyunca suyun dayaz olduğu məntəqələrdə civə konsentrasiyaları açıq dəniz
üçün tipik fon səviyyələrindən davamlı olaraq 3-5 dəfə yüksək olmuşdur. Ehtimal edilir ki, 11-
15 saylı məntəqələrdə mövcud olan civənin əksəriyyəti vaxtilə baş vermiş sənaye
çirklənməsinin nəticəsidir.
6.8.1.2 Dənizdibi çöküntülərinin bioloji xüsusiyyətləri
ŞD2 layihəsi üçün nəzərdə tutulan sualtı magistral boru kəmərinin marşrutunun ŞD Müqavilə
Sahəsi daxilində makrobentik qruplar əsas etibarilə sayın aşağı olması və növlərin zənginliyi
ilə xarakterizə olunmuşdur. Dörd məntəqə qrupunun məlumatlar daxilində olması və dərinlik
və sahildən olan məsafə ilə əlaqəli olması müəyyən edilmişdir (Şəkil 6.28).
Sahilə ən yaxın olan dayaz sudakı 20 saylı məntəqədə bolluğun aşağı olması və
növlərin zənginliyi qeydə alınmışdır, növlər arasında sayına görə çox qıllı Nereis sp
üstünlük təşkil etmişdir;
Dayaz
suda
yerləşən 22 və 25 saylı məntəqələrdə də ümumilikdə bolluğun aşağı
olması və növlərin zənginliyi qeydə alınmışdır. Azqıllılar sayına görə çoxqıllılar və
yanüzənlər üzərində üstünlük təşkil etmişdir; kumlar ya tamamilə mövcud olmamış, ya
da çox az sayda mövcud olmuşdur; və
26
və 27 saylı məntəqələr bir-birinə yaxın olmuş və ŞD Müqavilə Sahəsinin mərkəzində
yerləşmişdir. Bolluq və növlərin zənginliyi bu məntəqələrdə ən
yüksək səviyyədə olmuş
və mövcud olan qruplar yanüzənlərin bol, müxtəlif populyasiyaları ilə üstünlük təşkil
etmişdir. 26 saylı məntəqədə, həmçinin kumların yüksək bolluğu qeydə alınmışdır.
Bununla belə, 27 saylı məntəqədə kumların bolluğu aşağı olmuşdur.
Mövcud məlumatlar göstərir ki, ŞD2 layihəsi üçün nəzərdə tutulan sualtı magistral boru
kəmərinin marşrutu boyunca makrobentik qruplara çöküntülərin tərkibi təsir etmişdir. Cədvəl
6.35-də taksonların və fərdi orqanizmlərin sayı nöqteyi-nəzərindən ümumi tendensiyanın
xülasəsi təqdim edilir.
Cədvəl 6.35 Növlərin zənginliyi və fərdlərin bolluğuna dair xülasə, boru kəməri üzrə
aparılmış tədqiqat, 2006, 2008 və 2010
Stansiya nömrəsi
Taksonlar
Fərdlər (m
2
)
2006
2008
2010
2006
2008
2010
11 9
5
9
593
67
243
12 8
3
5
823
427
493
13 7
10
12
2,023
1473
1947
14 5
8
8
2,003
367
1580
15 11
9
7
597
510
2280
Növlərin zənginliyi və bolluğu dərin sulu yerlərdə (68 m və daha artıq) daha yüksək olmuş,
sonra 11 və 12 saylı məntəqələrdə isə əhəmiyyətli dərəcədə aşağı səviyyəyə enmişdir.
Növlərin zənginliyi və bolluğu 11-15 saylı məntəqələrdə illərə görə fərqlənir.
11-15-ci stansiyalarda növlərin zənginliyi və bolluğu illərə görə fərqlənir 11-15 saylı
məntəqələrdəki canlı toplumlarında az sayda yad və ya invaziv növlər üstünlük təşkil etmiş,
yalnız bir tipik dəniz növü (Hypaniola kowalewskii) davamlı olaraq bolluqla qeydə alınmışdır.
Yad çoxqıllı Nereis sp növü bütün məntəqələrdə dominant və ya sub-dominantlıq təşkil
etməklə mövcud olmuşdur.
6.8.2 ŞDB platforma kompleksinin yerləşdiyi ərazi
Nəzərdə tutulan ŞDB platforma kompleksinin yerləşdiyi ərazinin yaxınlığında ilkin vəziyyətin
öyrənilməsinə dair tədqiqat 2011-ci ildə həyata keçirilmişdir. Bu ərazidə suyun dərinliyi
təxminən 95-99 m-dir. Şəkil 6.29-da ŞD2 layihəsi üçün nəzərdə tutulan manifoldların
yaxınlığındakı monitorinq sahələrinə əlavə olaraq monitorinq tədqiqatı sahələri göstərilir.
Şahdəniz 2 Layihəsi
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin
Qiymətləndirilməsi
Fəsil 6
Ətraf mühitin təsviri
Noyabr 2013-cü il
Yekun variant
6/83
6.8.2.1 Dənizdibi çöküntülərin fiziki və kimyəvi tərkibi
Çöküntülərin fiziki xüsusiyyətləri
6.36-ci Cədvəldə ŞDB platforma kompleksinin yerləşdiyi ərazidə çöküntülərin fiziki
xüsusiyyətləri xülasə şəklində sadalanır. Çöküntülər, əsasən, aşağı üzvi tərkibə, aşağı lil-gil
tərkibinə və yüksək karbonat tərkibinə malik olmaqla orta fraksiyadan iri fraksiyayadək
dəyişən qumdan ibarətdir. Bu xüsusiyyətlər ŞDA və NF ərazilərində müşahidə edilmiş
xüsusiyyətlərlə oxşardır (Bölmə 6.8.4-ə istinad edin)
Cədvəl 6.36 Çöküntülərin orta fiziki xüsusiyyətləri – ŞDB platforma kompleksinin
yerləşdiyi ərazi (2011)
Orta Diametr μm
% karbonat
% üzvi
maddələr
% Lil/Gil
% Lil
% Gil
Min 229
55
1
11
4
7
Maks. 1,077 79 4
36
14
22
Aralıq 455 66
2
20
8
13
Orta 499
67
2
22
8
13
Karbohidrogenlərin konsentrasiyaları
Cədvəl 6.37-də 2011-ci ildə ŞDB platforma kompleksinin yerləşdiyi ərazidəki çöküntülərdə
karbohidrogen konsentrasiyalarının xülasəsi verilir. Hər nümunə daxilində konsentrasiyalar
aşağı olmuşdur; bu hal ŞD Müqavilə Sahəsi daxilində iri fraksiyalı çöküntülərin mərkəzi
sahəsindəki yerlər üçün xarakterikdir.
Cədvəl 6.37 ŞDB platforma kompleksinin yerləşdiyi ərazidəki çöküntülərdə
karbohidrogen konsentrasiyalarının statistik xülasəsi (2011)
ÜKM (µq
/q)
HMQ (µq/q)
% HMQ
2-6 PAK-
lər (nq/q)
NFD (nq/q)
%NFD
16 ERQ
(nq/q)
Min 5
4 64 110 65 51 26
Maks. 56
43
82 414 246 63 125
Aralıq 29
24
79 243 143 58
58
Orta 29
23 78 247 140 57 63
St Dev
11
9
3
62
34
3
21
DƏ 36 37 4 25 24 5 34
Ağır metal konsentrasiyaları
Cədvəl 6.38-də ŞDB platforma kompleksinin yerləşdiyi ərazidəki çöküntülərdə metal
konsentrasiyalarının statistik xülasəsi göstərilir. Hər metal üçün konsentrasiyaların dəyişmə
aralığı ŞDA sahəsində və NF sahəsində aparılmış çoxsaylı tədqiqatlarda müşahidə edilmiş
konsentrasiyalara oxşar olmuşdur.
Ümumiyyətlə, bu konsentrasiyalar çöküntülərin yüksək
karbonat və aşağı mineral (lil və gil) tərkibini əks etdirir.
Cədvəl 6.38 ŞDB platforma kompleksinin yerləşdiyi ərazidəki çöküntülərdə ağır metal
konsentrasiyalarının statistik xülasəsi (
q/g)
As
Ba
HNO
3
Ba
Fusion
Cd
Cr
Cu
Hg
Fe
Mn
Pb
Zn
Min 6
320 385
0.094
22
10
0.023
17,200
479
10
35
Maks. 17 840 1,085
0.171
51
24
0.076
29,900
751
17
73
Aralıq 11 474 698
0.121
37
18
0.049
22,750
590
12
55
Orta 11
527 720
0.124
37
18
0.047
22,765
592
13
53